Van singletje tot Spotify, wat bepaalt de lengte van een popliedje?

• 

  Rachel de Meijer

  Redacteur

Het valt je misschien niet zo op, maar liedjes die je streamt worden steeds korter. De laatste jaren daalde de lengte van nummers gemiddeld 20 seconden: van 3:50 naar 3:30 seconden. En daar speelt streamingdienst Spotify een belangrijke rol bij.

De liedjes worden korter om jou zo lang mogelijk te laten luisteren. Want lang luisteren is nodig om geld te verdienen. Spotify telt een afgespeeld nummer (play) pas, als je 30 seconden luistert. En dat is weer belangrijk voor artiesten: die krijgen per play betaald. Skip jij na 10 seconden een nummer, krijgt de artiest dus helemaal niets. En dus willen ze meteen je aandacht trekken.

Gevolg: artiesten komen meteen 'ter zake', geen lange intro's meer en de zang wordt steeds eerder ingezet. Dat allemaal om de luisteraar vast te houden. De geluidsdrager heeft dus invloed op de manier waarop muzikanten hun liedjes maken, nu is dat Spotify, maar vroeger was bijvoorbeeld ook de jukebox van invloed.

Maar ook andere factoren spelen een rol, zegt Tom ter Bogt, hoogleraar Populaire muziek aan de Universiteit van Utrecht. ''De radioformats zijn altijd van grote invloed geweest op de lengte van een popliedje, maar ook muzikale conventies spelen mee.''

Jukebox

Het begint allemaal met de oudste geluidsdrager: de grammofoonplaat. In eerste instantie is die 78 toeren, met een doorsnede van 25 centimeter. Er kan maximaal drie minuten muziek op. Dan komt eind jaren 40 voor het eerst muziek uit op 45 toerenplaatje, de single. Het vinylplaatje rekt de maximale lengte van een liedje met één minuut op.

Als gevolg van die ontwikkeling neemt de jukebox een grote vlucht. De kleine grammofoonplaatjes zijn uitermate geschikt om in een platenwisselaar te stoppen. Dat gebeurde ook al met de 78 toerenplaat, maar met de opkomst van de single wordt de jukebox razend populair. De apparaten zijn vaak zo ingesteld dat een nummer maximaal 2,5 minuut kan duren, de muzikanten passen zich aan.

De gloriedagen van de jukebox komen echter door nieuwe ontwikkelingen - zoals de televisie - in de jaren zestig ten einde. Ook krijgen jongeren meer geld en gaan ze zelf singles kopen. Radio is een belangrijk medium voor hen om nieuwe liedjes te horen. En zoals Ter Bogt al zei, moeten die liedjes zich aanpassen aan de radioformats.

Sjoemelen

Radiostations spelen in die tijd enkel drieminutenliedjes, zodat de dj's er zo veel mogelijk in een uur kunnen draaien en daardoor een breed publiek bedienen. Componisten houden daar rekening mee, al wordt er ook mee gesjoemeld. Op de single van The Righteous Brothers, You Lost That Loving Feeling staat dat het nummer drie minuten duurt, maar in werkelijkheid is het bijna een minuut langer. De radiostations draaien het nummer en het wordt een mega-hit.

Met de komst van nieuwe geluidsdragers als de langspeelplaat en later de cd is de drieminutengrens nergens meer voor nodig. Maar toch blijven radiostations erbij zweren, zeker de commerciële, om meer reclame tussendoor kwijt te kunnen.

Tegelijkertijd zijn niet-commerciële radiostations in opkomst, zoals in Amerika in de jaren zeventig op de universiteiten college radio ontstaat, radio gemaakt door studenten. ''Die draaien ook de langere nummers, dus gaan muzikanten die ook steeds vaker maken'', zegt Ter Bogt. ''De lp is niet langer een verzameling singles, maar krijgt een heel eigen dynamiek.''

Conceptalbum

Zo ontstaat ook het conceptalbum, waarop een bepaald thema, tekstueel of compositorisch wordt uitgewerkt, met vaak afwisselend korte en langere nummers. Voorbeelden daarvan zijn Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band van The Beatles, The Rise and Fall of Ziggy Stardust van David Bowie en Wish You Were Here (over voormalig bandlid Syd Barrett) van Pink Floyd. Sommige nummers duren een hele lp-kant en hebben minutenlange intro's, zoals Shine on You Crazy Diamond.

En dan komt halverwege de jaren zeventig de punk op, als tegencultuur. Dat vertaalt zich ook in de lengte van de nummers. Ze grijpen terug op de rock & roll: korte, simpele nummers, met vaak niet meer dan drie akkoorden.

Het is een reactie op maatschappelijke ontwikkelingen, maar ook op de ellenlange zweverige hippiemuziek die in hun ogen volledig uitgeblust is. Deze keer wordt de lengte niet bepaald door radioformats of geluidsdragers, punk is een muzikale reactie, een muziekstroming die zich sowieso niets aantrekt van conventies.

Maar de commerciële popliedjes blijven een stuk langer. Toch worden die vanaf eind jaren negentig weer korter. De invloed van de radio blijft groot. Zo maken platenmaatschappijen al decennia kortere radioversies van liedjes. En er zijn zelfs radiostations die de liedjes twee procent sneller draaien omdat dat lekkerder klinkt.

Spotify

De cirkel lijkt rond want nu is het naast de radio opnieuw een geluidsdrager die van grote invloed is op de lengte van popliedjes. Dit keer geen singletje, maar het digitale muziekplatform Spotify.