NAVO 70 jaar: 'Stoltenberg bruggenbouwer die alliantie nu nodig heeft'

• Daan Visser

Op haar zeventigste verjaardag bevindt de NAVO zich in zwaar weer. De Amerikaanse president twijfelt openlijk over de rol van de NAVO en de invloed van Rusland en China op het wereldtoneel neemt steeds meer toe. Aan het roer staat de 60-jarige Noor Jens Stoltenberg. Hoe houdt hij de alliantie bij elkaar?

"De Russen eruit, de Amerikanen erin en de Duitsers eronder." Zo omschreef de eerste secretaris-generaal van de NAVO, de Brit Hastings Ismay, in 1949 zijn doel. Zeventig jaar na de oprichting van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie begint de rol van de huidige secretaris-generaal hier gedeeltelijk weer op te lijken, zegt Rob de Wijk van het Haagse Centrum voor Strategische Studies.

Sinds 2014 heeft Stoltenberg, een sociaaldemocraat en voormalig Noors premier, deze functie binnen de NAVO. "Stoltenberg is een beetje de bruggenbouwer tussen de Verenigde Staten en de Europese lidstaten. Die rol vervult hij ook erg goed", zegt EU-correspondent Bert van Slooten. Niet voor niets werd vorige week zijn mandaat tot september 2022 verlengd. "Daarnaast is het niet slim om in deze roerige tijd van secretaris-generaal te wisselen."

De Amerikaanse president Trump is openlijk kritisch op de lidstaten die niet voldoen aan de regel dat ze 2 procent van het bruto binnenlands product aan Defensie uitgeven. Stoltenberg zegt blij met deze kritiek te zijn. Volgens hem hebben de lidstaten na Trumps kritiek en de top in Wales in 2014 de militaire uitgaven opgeschroefd.

De Wijk heeft hier toch zijn twijfels over. "Je merkt dat Stoltenberg moeite heeft met het gedrag van Trump. Een Amerikaanse president moet onomwonden zijn steun uitspreken voor de NAVO. Doet hij dit niet, dan laat je ruimte open voor landen als Rusland en China om de boel te ondermijnen."

De Russische president Poetin gedraagt zich assertiever op het wereldtoneel. De annexatie van de Krim, militaire activiteit in het oosten van Oekraïne en informatievoorziening via het internet zijn voorbeelden van hoe Rusland gebruik maakt van deze ruimte, volgens De Wijk. "Stoltenberg probeert voortdurend in gesprek met Rusland te blijven", voegt Van Slooten toe. "Zijn centrale punt is dat zowel de NAVO als Rusland open en voorspelbaar moeten zijn naar elkaar. Daardoor zijn beide partijen iets meer on speaking terms."

Ook China timmert hard aan de weg. Met hun Belt and Road Initiative bouwen Chinese bedrijven grootschalige infrastructuurprojecten in Europese landen. Daarnaast is het Chinese bedrijf Huawei in Europa bezig met het uitrollen van een 5G-netwerk, iets dat de Verenigde Staten probeert te voorkomen. Hoewel Stoltenberg zegt dat de toenemende invloed van China een steeds belangrijker agendapunt is voor de lidstaten, zijn er nog geen concrete stappen genomen.

Hoe China de wereldhandel met het Belt and Road Initiative opnieuw wil vormgeven leggen we uit in deze video:

Vanmiddag ontmoeten de ministers van Buitenlandse Zaken van NAVO-landen elkaar in het Amerikaanse congres. Later die avond ziet de groep elkaar, onder leiding van Stoltenberg, weer in de Mellon Auditorium in Washington. Daar hebben de eerste twaalf lidstaten het NAVO-verdrag ondertekend. Tijdens deze ontmoetingen wordt gesproken over de lastenverdeling van de lidstaten, de relatie met Rusland en China, het kernwapenverdrag en terrorismebestrijding.