Genoeg 1-aprilgrappen, maar die van het Haga Lyceum 'kwalijk en dom'

Op 1 april wemelt het als vanouds van de misleidingen. In veel gevallen grappig, maar lang niet iedereen heeft dezelfde humor.

Een bakker uit Den Helder die alleen nog 's nachts bestellingen gaat bezorgen, HEMA dat een dierenpark opent en een pizza uit de 3D-printer. De kans bestaat dat je het serieus nam, of erom moest grinniken. De grappen hebben een overeenkomst: ze zijn vrij onschuldig. Het kan ook steviger, maar waar ligt de grens? Met andere woorden: wat maakt dat een 1-aprilgrap leuk is?

"Dat is de lastigste vraag die je kunt stellen", zegt filosoof Martijn Veerman. "Het is net als de vraag: wat maakt een kunstwerk succesvol? Of: wat maakt een liedje een nummer 1-hit?"

Veerman schreef het boek Humorologie en onderzocht de logica achter humor. "Het hangt van een heleboel factoren af wat mensen leuk vinden. Dat kan door de jaren heen variëren en anders zijn op verschillende momenten." Toch zijn er een aantal factoren essentieel voor een goede grap. "Zo is een grap vaak een onverwachte gebeurtenis", zegt Veerman. "Een of meer normen worden overschreden - vaak in een speelse context - en mensen beleven er plezier aan."

Het opzoeken van grenzen hoort volgens Veerman bij humor. "Dat is vaak een onderdeel van humor, taboes aankaarten. Als je het te onschuldig doet bestaat de kans dat het minder grappig is, omdat je dan geen sociale normen tart."

Haga Lyceum

Maar de grenzen kunnen in de ogen van het publiek overschreden worden, waardoor een grap slecht uitpakt. Zo blijkt de aanstelling van ex-PVV'er Arnoud van Doorn als directeur van het in opspraak geraakte Cornelius Haga Lyceum in Amsterdam een 1-aprilgrap. De reacties op Facebook onder het NOS-bericht over de grap zijn overwegend negatief.

Ook het Genootschap van Hoofdredacteuren is niet over de grap van de school te spreken. Voorzitter Marcel Gelauff, tevens hoofdredacteur van de NOS, noemt de 1-aprilgrap "kwalijk, dom en kortzichtig".

Zowel Van Doorn als bestuursvoorzitter Soner Atasoy van het Haga Lyceum heeft bewust tegen de media gelogen, vindt Gelauff. "Dit was een heel opvallende benoeming en dan ook nog eens op 1 april. We hebben meerdere keren gevraagd of het klopte en dan wordt er keihard gelogen. Wie heeft hier iets aan?"

"Vermoedelijk hebben weinig mensen hier plezier aan", aldus Veerman. "Van Doorn zegt dat de school op deze manier wil meedoen aan een traditie, maar was dit het goede moment? Ze hebben recent een hoop slechte publiciteit gekregen en willen nu laten zien hoe nepnieuws in de wereld kan worden gebracht. Deze grap is daarom niet zozeer een grap, meer een politiek middel. En nu is Van Doorn logischerwijs in een discussie over de gepastheid ervan beland. Dat is een teken dat het geen geslaagde grap was."

Excuses

De 'grap' van het Haga Lyceum ondergraaft volgens Gelauff de kracht en de waarde van het nieuws. Bovendien snijden Van Doorn en Atasoy zichzelf in de vingers, zegt hij. "Je gaat je bij de betrokkenen voortaan bij alles afvragen of het wel klopt."

Arnoud van Doorn biedt zijn excuses aan richting diegenen die de grap niet leuk vinden. Ondanks de negatieve reacties omschrijft hij de actie die hij in samenspraak met de school opzette als 'missie geslaagd'.