Verkiezingen in Turkije: Erdogan tegen 'de terroristen'
Op het oog zal er weinig veranderen, maar de psychologische tik kan gevoelig zijn voor president Erdogans AKP, vandaag bij de lokale verkiezingen in Turkije. Alle ogen zijn gericht op Ankara; de Turkse hoofdstad dreigt in handen te vallen van de oppositie. En ook in Istanbul, de grootste stad van het land, is de race tussen AKP en oppositie voor het eerst in jaren spannend.
Zo spannend, dat president Erdogan de campagne in eigen hand nam en de hoofdrol opeiste. Hij hield iedere dag meerdere grote toespraken en was daarmee dagelijks urenlang live op alle nieuwskanalen. Zijn retorische trukendoos ging volledig open, in een van zijn meest giftige en polariserende campagnes tot nu toe.
De president plaatste een nog breder deel van de oppositie, zo niet de hele oppositie, in het kamp van landverraders, criminelen en terroristen. En het Westen was meer dan ooit de boosdoener: "Wij zijn moslims, en zij zijn de vijanden van de islam."
Prijzen blijven stijgen
Uit opiniepeilingen blijkt dat de gemiddelde Turkse kiezer deze onderwerpen verre van interessant vindt. Die maakt zich zorgen over de economie, waar de president de afgelopen weken juist weinig over sprak. Want waar de regerende AKP bij eerdere verkiezingen kon leunen op successen, is de economie nu ingestort: met 20 procent inflatie, werkloosheid van 13 procent en voedselprijzen die door het dak gaan.
Zoals zoveel problemen, is ook de economische neergang volgens Erdogan de schuld van 'de terroristen'. Voedsel-terroristen dit keer. De winkelier die zijn prijzen omhoog doet omdat ook voor hem alles duurder wordt, is volgens de president een landverrader. Hij noemde de prijsstijgingen een terroristische daad.
In werkelijkheid zijn ze het gevolg van het zware weer waar de Turkse economie sinds vorig jaar zomer in terecht is gekomen. Door een daling van het vertrouwen bij beleggers en investeerders daalde de waarde van de lira ten opzichte van buitenlandse valuta en ontstond er hoge inflatie. Voor de Turkse consument bleven de prijzen in de winkel maar stijgen.
Lucas Waagmeester maakte vorige maand deze reportage over hoe de groenteboer 'de nieuwe terrorist' van Turkije werd:
Erdogan bezweert dat Turkije 'aanvallen' vanuit de Verenigde Staten en Europa heeft weerstaan en dat 'speculanten en de rente-lobby' de slag tegen Turkije inmiddels hebben verloren. Investeerders worden alleen maar extra zenuwachtig van die taal, waardoor afgelopen week in aanloop naar de verkiezingsdag de waarde van de lira opnieuw meer dan 5 procent daalde ten opzichte van de dollar.
Alle moslims, ons land, onze natie en ikzelf waren het doelwit.
Erdogan sprak de laatste weken liever over de groeiende groep politici in Europa die net als hijzelf het Westen tegenover de islam plaatst. Volgens de president heerst in het Westen een sfeer van islamofobie die heeft geleid tot onder meer de terroristische aanslag in het Nieuw-Zeelandse Christchurch.
Die aanslag, waarbij een nationalistische extremist vijftig moskeegangers doodschoot, werd Erdogans centrale campagnethema. De dader noemde Turkije en Turken in Europa meerdere keren in het manifest dat hij online publiceerde. Erdogan betrok de gebeurtenis volledig op Turkije en op zichzelf: "Alle moslims, ons land, onze natie en ikzelf waren het doelwit."
Dagenlang werden op grote schermen naast Erdogans podium, en dus ook op de landelijke televisie, de beelden herhaald van de terreurdaad, zoals de schutter ze zelf filmde. Ook delen uit de video waarop te zien is hoe de dader de moskee binnenloopt en gericht gelovigen begint neer te schieten.
Erdogan suggereerde daarbij herhaaldelijk dat het Westen achter de aanslag zit. "Dit is geen daad van een individu, dit is georganiseerd", zei hij. En over het manifest van de schutter in Nieuw-Zeeland: "Waarom zegt het Westen niks? Waarom zeggen westerse media niks? Zij hebben dit voorbereid en aan hem overhandigd."
De oppositie is terreur
De Turkse president werpt zich op als leider van de islamitische wereld, die deze vijanden van de islam zal verslaan. Onder hen schaart hij ook de leider van de grootste oppositiepartij CHP. Die zei in een reactie op Christchurch dat de islamitische wereld ook bij zichzelf te rade moet gaan. Een opmerking die volgens Erdogan aantoont dat de CHP "hand in hand loopt met terroristen".
Ook dat werd een centrale lijn in Erdogans campagne: de oppositie is terreur. De Koerdische HDP, vooral sterk in het zuidoosten van het land, werkt volgens de regering samen met de PKK. Eerder werden tientallen gekozen HDP-burgemeesters uit hun functie gezet, en vervangen door een ambtenaar van AKP-huize. De regering dreigt na vandaag hetzelfde te zullen doen als de HDP gemeenten weet te winnen.
In een poging de machtige AKP te verslaan, kwam de oppositie van links tot rechts in veel gemeenten met een gezamenlijke kandidaat. De HDP werd buiten die alliantie gehouden, maar het mocht niet baten. Volgens president Erdogan is een stem op de oppositie desondanks een stem op de vijanden van de natie. "Als je kiest voor de oppositie, zal de PKK regeren in je stad."
Verkiezingen overslaan
Dat leidde zichtbaar tot frustratie bij de belangrijkste oppositiekandidaat van deze verkiezingen, Mansur Yavas, die burgemeester van Ankara wil worden. "Ze laten iedereen meedoen, maar het is verboden te winnen", zei hij over de regering. "Als je echt zo machtig bent, waarom wijs je dan niet gewoon alle burgemeesters aan? Dan kunnen we de verkiezingen overslaan, het bespaart ons de moeite."
Yavas verloor in 2014 de race om het burgemeesterschap van de hoofdstad, een nederlaag die volgens de oppositie het gevolg was van fraude bij het tellen van de stemmen. Ook dit keer ligt hij volgens de meeste opiniepeilingen voor op de AKP-kandidaat in Ankara. Ook in de kustplaatsen Adana, Mersin en Antalya wordt de race spannend, net als in het industriële hart Bursa.
Als Ankara of zelfs ook Istanbul verloren gaan voor de AKP, is dat door analisten al 'het begin van het einde' van Erdogans macht genoemd. Die hoop koesterde de oppositie vaker in aanloop naar verkiezingen, maar steeds bleek de AKP het op de verkiezingsdag zelf goed genoeg te doen om te overleven.
Erdogans AKP heeft de macht over de media, hun boodschap is ook bij deze campagne vele malen vaker en positiever bij de kiezer terecht gekomen. De vraag is of de economische pijn die Turken voelen, en de vermoeidheid over de vele vijandbeelden die de president over het land uitstort, dit keer krachtiger zal zijn en hun keuze doet kantelen.