Nederlanders bezorgd over polarisatie, 'nuance is niet sexy'

Nederlanders hebben het gevoel dat polarisatie toeneemt: met die conclusie kwam het Sociaal Cultureel Planbureau vanochtend. Volgens SCP-onderzoek hebben veel mensen de indruk dat bevolkingsgroepen steeds sterker tegenover elkaar komen te staan.

Het is een beeld dat velen op straat herkennen - al zit de een daar meer mee dan de ander:

Driekwart van de Nederlanders vindt dat de meningsverschillen over maatschappelijke kwesties in Nederland toenemen. "Mensen hebben het idee dat we steeds harder tegenover elkaar komen te staan", zegt Paul Dekker van SCP. "Dat de nuance verloren gaat en dat mensen agressiever worden in discussies. Dat is echt een groot punt van zorg."

Als voorbeeld van polarisatie gaven de ondervraagden de discussie over Zwarte Piet. Maar het kan ook over Kerst of een ander feest gaan, over wat traditioneel Nederlands is. "Met dat soort voorbeelden komen mensen veel. Maar ook in het algemeen zeggen mensen: er wordt steeds meer geschreeuwd en steeds minder naar elkaar geluisterd."

Rol media

De vraag is waardoor het komt dat mensen meer polarisatie ervaren. Volgens de kersverse Denker des Vaderlands Daan Roovers spelen media daarbij een belangrijke rol. "Media vinden het leuk om in programma's mensen met een tegengestelde mening tegenover elkaar te zetten. Nuance is niet sexy, waardoor extreme opvattingen meer aandacht krijgen."

Zeven op de tien Nederlanders zijn het volgens het SCP-onderzoek eens met de stelling dat internet en sociale media tegenstellingen tussen mensen vergroten. Ook concludeert het planbureau dat mensen mede daardoor een zekere druk ervaren om een standpunt in te nemen.

Een goed voorbeeld is volgens Roovers de discussie over hoe we in Nederland moeten omgaan met vluchtelingen. "Veel mensen hebben daar een tamelijk gematigde opvatting over", zegt ze. Maar die vind je volgens haar nergens terug in het publieke debat. Daardoor ontstaat de druk om stelling te nemen, aldus de filosofe. "Mensen ervaren een soort opiniedruk."

Vertekend beeld

Volgens Rens Vliegenthart (hoogleraar media en samenleving aan de UVA) valt het wel mee met de polarisatie in Nederland. "Onderzoek laat vooral zien dat Nederlanders over het algemeen gelukkig zijn, en ook relatief veel vertrouwen hebben in onze politieke instituties." Het Centraal Bureau voor de Statistiek meldde toevallig gisteren dat het leeuwendeel van de Nederlanders tevreden is.

Dat desondanks bij veel mensen het beeld ontstaat dat Nederland verdeeld is, vindt hij niet gek. Vooral sociale media geven volgens hem een vertekend beeld. "Maar een klein deel van de bevolking gebruikt die platforms om zich te informeren over de politiek of daarover te discussiëren", stelt Vliegenthart. "Sociale media zijn daarom ook geen goede afspiegeling van de samenleving, of wat daar leeft."