'Vliegschaamte', is die wel terecht?
Wel of niet met het vliegtuig naar Bali, op zakenreis of naar familie in het buitenland? Voor sommige toeristen en frequent flyers is het een dilemma. Ze herkennen zich in het fenomeen 'vliegschaamte', dat is over komen waaien uit Zweden.
In Nederland werd de term vorig jaar genomineerd als Van Dale-woord van het jaar. Het woordenboek definieert de term als 'schaamte die iemand ervaart als hij of zij gebruikmaakt van een vliegtuig terwijl er minder milieubelastende alternatieven zijn om zich te verplaatsen.'
In Theater De Veste in Delft kwamen gisteravond zo'n 75 mensen samen om erover te discussiëren. Hoogleraren van de TU Delft en de Erasmus Universiteit spraken met het publiek over de ontwikkelingen op het gebied van duurzame luchtvaart, maar ook over het ongemakkelijke gevoel dat reizen per vliegtuig kan geven vanwege de negatieve impact op het milieu.
Vooralsnog lijken de meeste reizigers er niet mee te zitten. Het aantal passagierskilometers groeit wereldwijd met 4,5 procent per jaar. Ook in het theater in Delft lijkt het mee te vallen met de schaamte. Toch steekt zo'n 10 procent van de toeschouwers de hand op als gevraagd wordt of ze hun vliegreizen wel eens verzwijgen voor familie, vrienden of collega's.
In je eentje met de auto naar Zuid-Frankrijk rijden is slechter voor het milieu dan ernaartoe vliegen.
Is vliegschaamte terecht? Niet als er puur naar de techniek gekeken wordt, zegt professor Henri Werij van de faculteit lucht- en ruimtevaarttechniek aan de TU Delft. "Bij vliegtuigen is het brandstofverbruik per kilometer per passagier sinds eind jaren 50 sterk gedaald. Het is nu vergelijkbaar met het verbruik van een moderne auto", legt Werij uit. "In je eentje met de auto naar Zuid-Frankrijk rijden is slechter voor het milieu dan ernaartoe vliegen."
Op dit moment is de luchtvaart verantwoordelijk voor ruim 2 procent van de mondiale CO2-uitstoot. Ondanks de schonere toestellen en de vele ontwikkelingen waar vliegtuigbouwers en universiteiten aan werken, is de verwachting dat de luchtvaart in de toekomst alleen maar zwaarder op het milieu gaat drukken. "De aantallen passagiers en de grote afstanden zijn het probleem", aldus Werij.
Geen individuele keuze
Vooral de frequentie waarmee we vliegen zou dus een reden kunnen zijn voor schaamte. Toch ziet Udo Pesch, techniekfilosoof aan de TU Delft, daar niet altijd aanleiding voor. "Vliegen is niet als roken, drinken of vlees eten. Het is niet puur een individuele keuze. Soms zijn vliegreizen onvermijdelijk vanwege werk, studie of familie in het buitenland."
Hoogleraar psychologie Ap Dijksterhuis is het daarmee eens, vertelt hij aan de telefoon. Dijksterhuis is verbonden aan de Radboud Universiteit en bracht vorig jaar een boek uit over de positieve effecten die reizen op de mens heeft. "Schaamte is de verkeerde emotie. Dat betekent dat je te druk bent met wat andere mensen van jou vinden. Ik zou 'vliegschuld' toepasselijker vinden, omdat er misschien mensen zijn die een schuldgevoel richting het milieu hebben."
Opgeheven vingertje
Dijksterhuis zegt daar zelf geen last van te hebben. "Ik ben mij bewust van de milieu-impact van vliegen, maar ik vind het veel te ver gaan om opeens niet meer op vakantie te gaan. Er is zoveel onderzoek dat uitwijst dat we gelukkiger zijn als we ons geld aan ervaringen uitgeven - zoals op reis gaan - in plaats van aan spullen. We moeten wel minder gaan vliegen met z'n allen, maar de meeste winst is te halen bij het zakelijke reizen."
De avond in Delft sluit af met een soortgelijke conclusie: reisbewustzijn heeft meer zin dan vliegschaamte. "Is het echt nodig om met buitenlandse collega's ergens samen te komen of kan een vergadering ook via Skype? Weeg het belang van een reis voor jezelf af", adviseren de hoogleraren. "En ga niet met een opgeheven vingertje naar anderen wijzen."
