Inwoners Harlingen dwongen inspraak af bij zoutwinning

Een paar kilometer voor de kust van Harlingen wordt vanaf volgend jaar zout uit de zee gehaald. Het bedrijf Frisia verwacht er veel van, maar bewoners van Harlingen zijn bang voor verzakking. Deze week zetten Frisia en vertegenwoordigers van bezorgde burgers hun handtekening onder afspraken over toezicht op de effecten van de zoutboringen.

Het is een bijzondere samenwerking, die er niet kwam zonder slag of stoot. Want toen de Vereniging Oud-Harlingen ontdekte wat de plannen van Frisia waren, had het ministerie van Economische Zaken de vergunning allang afgegeven. En Frisia zag aanvankelijk geen noodzaak die afspraken weer open te breken.

De verontruste bewoners richtten een aparte stichting op: Stichting Bescherming Historisch Harlingen (SBHH), Ze onderhandelden een jaar met Frisia over een systeem dat de trillingen en bodemdaling door de zoutwinning zou kunnen vastleggen. Het resultaat is de aanleg van een extra meetnetwerk van trilmeters in de stad, die uiterst nauwkeurig meten wat er onder de grond gebeurt. Het toezicht is in handen van het onafhankelijke Staatstoezicht op de Mijnen.

'Moordpand'

Trots leidt stadsgids Anneke Visser haar gasten rond in de Noorderhaven, het oudste deel van Harlingen. De Noorderhaven behoort tot de oudste stukjes Nederland, ouder dan Leeuwarden of Amsterdam. De statige herenhuizen herinneren aan de welvarende tijd van de handels- en vissersvaart in de 17e en 18e eeuw. Het zijn deze monumentale panden, waarvoor de Harlingers in actie kwamen.

Vissers favoriet is de Noorderhaven 29, waar in de 19e eeuw dominee Barger woonde. Het pand kreeg de bijnaam 'Moordpand' omdat de dominee de naaister van zijn vrouw vermoordde nadat die hem afwees als minnaar. Het pand dateert van 1770 en is voorzien van snijwerk in de Lodewijk XV-stijl en verschillende andere ornamenten. Het is slechts een van de 600 monumenten die Harlingen rijk is.

En om die te behoeden voor verzakking of beschadiging wordt nu een meetwerk aangelegd in het oude stadscentrum, dat met grote precisie kan meten wat er onder de grond gebeurt. "Niet alleen zien we de bodemdaling door zoutwinning, maar ook of er scheefstand dreigt of effecten van droogte," vertelt Henk de Jong van SBHH.

Wakker geschud

Bij een daling van maximaal 2 cm wordt de zoutwinning gestopt. De inwoners zijn trots op wat ze hebben bereikt: "We zijn wakker geschud door de Groningers en kregen gelukkig steeds meer gehoor." Ook directeur Durk van Tuinen van Frisia is blij met het resultaat: "Wij zagen het sentiment en de ongerustheid toenemen bij de bewoners en vonden het nodig met hen in gesprek te gaan".

Het ministerie van Economische Zaken is blij met de ontwikkelingen in Harlingen en noemt het een voorbeeld van goede samenwerking bij delfstofwinning. De komende maanden wordt er op diverse plekken in de stad meetapparatuur geplaatst. In de Waddenzee is het al geïnstalleerd, met als baken een 8 meter hoge meetpaal in de Waddenzee. Alles moet geïnstalleerd zijn voordat Frisia in 2020 met de zoutwinning begint, die doorgaat tot 2050.

Inwoners, overheden en het zoutbedrijf tekenden gezamenlijk het akkoord: