China vs. Amerika: de oorlog om de digitale macht

• Aida Brands

  redacteur Economie

Het conflict tussen de Verenigde Staten en China over Huawei loopt steeds verder op en Europa zit daar middenin. Volgens de VS is de Chinese telecomgigant een risico voor de veiligheid in het Westen. De angst is dat China via 5G-apparatuur van Huawei westerse overheden en bedrijven bespioneert. Is die angst terecht?

De druk vanuit Amerika op Europese landen om de Chinese fabrikant 'nee' te verkopen, wordt steeds verder opgevoerd. Zo riep de Amerikaanse ambassadeur in Nederland, Pete Hoekstra, deze week in een interview met Trouw de regering op geen zaken te doen met het Chinese bedrijf. Een boodschap die de VS al vaker heeft afgegeven. In NRC zei staatssecretaris Mona Keijzer (Economische Zaken) dat Nederland een eigen afweging maakt. Het besluit wordt naar verwachting in mei of juni genomen.

Geen bewijs

Verschillende landen zijn onderzoeken gestart naar de spionagepraktijken van China via Huawei. Toch is er nog geen enkel bewijs gevonden. Al in 2012 deed het Witte Huis van toenmalig president Obama bijvoorbeeld onderzoek. Conclusie: er is "geen duidelijk bewijs" van spionagepraktijken door Huawei.

Deskundigen zeggen dan ook dat dit conflict niet zozeer gaat over veiligheid maar over macht. "Huawei is een pion in het machtsspel tussen de Verenigde Staten en China", zegt Frans-Paul van der Putten, China-deskundige van Instituut Clingendael.

Amerika vreest dat China het land gaat inhalen. De Chinese economie groeit al jaren in rap tempo en dat gaat zo hard dat de economie in 2030 naar verwachting groter is dan die van de VS, zegt Björn Giesbergen, econoom bij de Rabobank. "Amerika is inmiddels wakker geworden en probeert nu de technologische ontwikkelingen van China af te remmen door bijvoorbeeld de import van Chinese producten af te remmen."

Spionage

De VS probeert daarnaast ook te voorkomen dat andere landen gebruik gaan maken van de technologie uit China. Vicepresident Mike Pence waarschuwde onlangs een groot aantal landen geen gebruik te maken van de diensten van Huawei. Volgens Pence kan de Chinese overheid Huawei verplichten toegang te geven tot hun netwerk.

"Maar ook Amerika heeft laten zien dat het van bedrijven eist dat ze gegevens van hun klanten toegankelijk maken als de staatsveiligheid van het land in geding is", zegt Frans-Paul van der Putten.

De VS is zelf de afgelopen jaren ook regelmatig in opspraak geraakt vanwege spionagepraktijken. Edward Snowden bracht diverse spionageschandalen aan het licht. Ook de Duitse bondskanselier Angela Merkel werd door de Amerikaanse veiligheidsdienst getapt, zelfs bondgenoten worden dus in de gaten gehouden. "De vraag is dus of dit een geval is van de pot verwijt de ketel dat hij zwart ziet", zegt cybersecurity-expert Mary-Jo de Leeuw.

"Het neemt niet weg dat veiligheidsrisico's reëel zijn", waarschuwt Sico van der Meer, cybersecurity-deskundige bij het Instituut Clingendael. "Het is meerdere malen bewezen dat China zich schuldig heeft gemaakt aan bedrijfsspionage." Juist deze bedrijfsspionage wordt gezien als een groot probleem.

Landen hebben sterke vermoedens dat China het heeft voorzien op de technologische en innovatie kennis van de bedrijven. Het 5G-netwerk van Huawei zou daarvoor ingezet kunnen worden. Het wegsijpelen van deze kennis zou grote gevolgen kunnen hebben voor de economieën van de landen.

"De Chinese technologische ontwikkeling is nog altijd afhankelijk van input uit de VS en andere westerse landen. Denk bijvoorbeeld aan chips", zegt econoom Björn Giesbergen.

Culturele verschillen

De culturele verschillen tussen China en westerse landen zijn een andere bron van zorgen, zegt Van der Meer. "China heeft hele andere normen en waarden. Het is duidelijk dat het land anders naar mensenrechten en privacyrechten kijkt dan het Westen."

Zo is China van plan op grote schaal gezichtsherkenning te gaan gebruiken. Burgers in het land worden beoordeeld door een sociaal kredietsysteem. En bovendien vindt er veel censuur plaats op het internet door de Chinese overheid.

Hoe werkt het sociaal kredietsysteem in China? Test het hier in deze NOSop3-special:

Toch zijn de veiligheidsdeskundigen het eens over dat het risico bespioneerd te worden door andere landen even groot is. "De vraag is door wie laat je je het liefst bespioneren?", zegt Van der Putten. "Met de huidige wereldeconomie is het onmogelijk om ons digitaal veilig te maken van dreigingen van buitenaf. Al zou een Nederlands bedrijf een 5G-netwerk aanleggen, dan zouden we toch deels afhankelijk zijn van buitenlandse bedrijven voor bijvoorbeeld onderdelen."

Volgens Mary-Jo de Leeuw is er maar één oplossing. "Het is geen goed idee om afhankelijk te zijn van één bedrijf of één land. Tenzij bedrijven volledig open zouden zijn over het bronmateriaal van het product, dat het allemaal open source gebeurt", zegt Mary-Jo de Leeuw. "Bedrijven zouden dan goed gecontroleerd kunnen worden op veiligheid en daarmee zou spionage door andere landen een stuk moeilijker worden."