Frans Andriessen, gezaghebbend in en buiten Nederland

Frans Andriessen heeft jarenlang een vooraanstaande rol gespeeld in de Nederlandse en Europese politiek. Hij was een gezaghebbend lid van de KVP en later het CDA. Andriessen werd vooral bekend als fractievoorzitter van de KVP in de Tweede Kamer, minister van Financiën en lid van de Europese Commissie. Vandaag overleed hij op 89-jarige leeftijd.

De rooms-katholieke jurist Andriessen, zoon van de vooraanstaande KVP-politicus en vakbondsman Jan Andriessen, werkte eerst als directeur van een instituut voor de bouw. Op jonge leeftijd werd hij lid van Provinciale Staten in Utrecht voor de KVP en van 1967 tot 1977 zat hij in de Tweede Kamer voor die partij. Eerst voerde hij vooral het woord over volkshuisvesting, vanaf 1971 was hij fractievoorzitter.

Een overzicht van het leven van Frans Andriessen:

Als fractievoorzitter werkte hij na drie zware verkiezingsnederlagen mee aan de totstandkoming van het kabinet-Den Uyl, waarin de KVP - in 1967 nog de grootste partij in de Tweede Kamer- vier van de zestien zetels had. In de loop van de kabinetsperiode kregen hij en andere christendemocraten steeds meer moeite met regeringspartij PvdA. Ze ergerden zich onder meer aan de voorwaarden die de PvdA stelde aan eventuele verdere samenwerking in een nieuw kabinet.

In diezelfde tijd speelde Andriessen een hoofdrol bij de totstandkoming van het CDA, waarvan hij een groot voorstander was. Hij kreeg daardoor een slechte relatie met ARP-leider Aantjes, die een progressievere koers voor het CDA wilde en het CDA nadrukkelijker wilde binden aan christelijke uitgangspunten.

Toen na de verkiezingen van 1977 een CDA-fractie gevormd was, was Andriessen de beoogd fractieleider. Maar na verzet daartegen van onder anderen Aantjes ging dat niet door. Andriessen moest daarom minister worden in het tweede kabinet-Den Uyl en werd daar door Van Agt ook voor voorgedragen. Maar de PvdA vond hem te conservatief. Mede daardoor kwam het tweede kabinet-Den Uyl er niet en ging het CDA regeren met de VVD in het eerste kabinet-Van Agt.

Financiën

In dat kabinet werd Andriessen minister van Financiën. Hij was nauw betrokken bij Bestek 81, het programma van het kabinet om financieel orde op zaken te stellen. Toen de economische situatie verder verslechterde, vond hij dat er veel meer moest worden bezuinigd.

Hij kreeg weinig bijval van de andere bewindslieden en uit onvrede trad hij in februari 1980 af. Eigenlijk was de VVD het wel met hem eens, maar die steunde hem niet, omdat de partij niets voelde voor een kabinetscrisis.

Eurocommissaris

Na een paar maanden als lid van de Eerste Kamer, begon Andriessen aan een nieuwe politieke loopbaan in de Europese politiek.

Hij was drie periodes Eurocommissaris, van 1981 tot 1993. Ook in die functie had hij gezag. Andriessen had achtereenvolgens de onderwerpen mededinging, landbouw, externe betrekkingen en buitenlandse handel in zijn portefeuille. Ook was hij vicevoorzitter van de Europese Commissie.

Als lid van de commissie-Delors was hij een van de wegbereiders van de euro. Andriessen, die een groot voorstander was van Europese integratie, speelde ook een belangrijke rol bij de toetreding van voormalige Oostblok-landen tot de EU. Die toetreding zou overigens pas veel later, in 2004, worden gerealiseerd.

Tegen samenwerking met PVV

Na zijn periode in Europa bleef Andriessen in Brussel wonen. Af en toe bemoeide hij zich nog met de Nederlandse politiek. Zo was hij voorzitter van het zogenoemde Strategisch Beraad in het CDA, dat na de verkiezingsnederlaag van 1994 een nieuwe langetermijnvisie presenteerde.

In 2010 keerde hij zich nadrukkelijk tegen deelname van zijn partij aan een kabinet met gedoogsteun van de PVV. Op het rumoerige congres daarover zei hij bang te zijn dat het kabinet zou bijdragen aan verdeeldheid in Nederland.

Andriessen was tijdens en na zijn Europese periode ook jarenlang hoogleraar Europese integratie in Utrecht.