Het klimaatakkoord is doorgerekend, dit kun je verwachten

• Marleen de Rooy en Charlotte Waaijers

Zijn de 600 klimaatmaatregelen die bedacht zijn voldoende om de klimaatdoelen te halen? En hoeveel gaat het Nederland kosten? Het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) hebben de afgelopen maanden geprobeerd een antwoord daarop te formuleren.

Vandaag presenteren ze het resultaat. Twee dikke rapporten worden vanmiddag aangeboden aan de minister van Economische Zaken en Klimaat, Eric Wiebes (VVD).

De presentatie van de doorrekeningen is vanaf 13.15 uur live te volgen in het NOS Journaal op NPO 1, op NOS.nl en in de NOS-app.

Het kabinet zal vervolgens politieke keuzes maken over deze maatregelen. De cijfers zijn bedoeld als houvast voor beleid. De regering kan aan de hand hiervan ook van maatregelen afzien, extra maatregelen laten onderzoeken of besluiten om sommige inkomensgroepen te compenseren.

Wat kun je verwachten?

Het PBL heeft uitgeplozen wat het effect is van alle voorgestelde maatregelen op de uitstoot van broeikasgassen in ons land. Daarbij gaat het naast CO2 ook om andere gassen die de aarde opwarmen, zoals methaan en lachgas. Ook is er per maatregel gekeken hoeveel milieuwinst die precies oplevert.

Daarnaast heeft het PBL niet alleen naar de resultaten per sector gekeken, maar ook naar een aantal dwarsverbanden. Zo wordt in veel plannen ingezet op biomassa, maar het is nog de vraag of daarvan wel genoeg beschikbaar is. Ook kijkt het Planbureau niet alleen of het doel voor 2030 hiermee gehaald wordt, maar ook of het doel voor 2050 (nagenoeg nul uitstoot) hiermee in zicht komt.

Het CPB gaat over de euro's. En dan specifiek over het percentage van het inkomen dat het huishoudens gaat kosten als de plannen ongewijzigd worden doorgevoerd. Omdat iedereen in Nederland er anders voor staat, heeft het CPB de bevolking in verschillende categorieën opgedeeld: gepensioneerden, hogere en lagere inkomens.

In de rapporten staan allerlei termen, in ons 'woordenboekje' vind je de precieze betekenis:

Bedrijven en burgers

Het is de eerste keer dat er gekeken wordt hoe de energierekening bij de verschillende inkomensgroepen neerslaat, terwijl daar al wel veel politieke discussie over is.

Ook de verdeling tussen bedrijven en burgers wordt in kaart gebracht. In absolute bedragen heeft het CPB berekend hoeveel alle klimaatplannen in totaal kosten voor huishoudens en voor bedrijven. Gisteren kwam overigens naar buiten dat de coalitie toch neigt naar een CO2-taks voor bedrijven, iets waar in het Klimaatakkoord geen afspraken over zijn gemaakt.

Belangrijk: de cijfers zeggen nog niet zoveel over hoe het beleid in de praktijk uiteindelijk voor verschillende groepen gaat uitpakken. Met eventuele compenserende belastingmaatregelen is bijvoorbeeld nog geen rekening gehouden.

Bij al deze cijfers geldt ook: het zijn schattingen. Dat is ook wel begrijpelijk. Stel dat het straks door de plannen duurder wordt om op benzine te rijden, dan kan het zijn dat sommige mensen wat minder vaak in de auto stappen. Dan zijn ze natuurlijk ook minder geld kwijt.

Het CPB maakt alleen een heel algemene schatting van het effect van dit soort gedragsaanpassingen. Voor de verschillende groepen in de bevolking, zoals hoge en lage inkomens, kan dit effect niet worden berekend.

Eén cijfer dus, voor het totale pakket aan maatregelen, ook al zullen veel mensen hun gedrag dus naar verwachting aanpassen. Goed om in je achterhoofd te houden.

Hoe komen de rekenmeesters aan deze cijfers?

Het kabinet heeft vlak voor Kerst de lijst met 600 maatregelen uit het klimaatakkoord ingeleverd bij de beide planbureaus. Vervolgens kijkt het CPB per maatregel: is hij specifiek genoeg, is hij juridisch bindend en is hij uit te voeren?

De aangeleverde plannen zijn vaak nog enigszins vaag. Om er toch mee te kunnen rekenen, interpreteert het CPB ze daarna. Zij leggen die interpretatie weer voor aan de ambtenaren die eraan hebben gewerkt met de vraag: hebben wij de plannen zo eer aan gedaan?

Daarna gaat het CPB rekenen. De modellen die het daarvoor gebruikt zijn openbaar en door iedereen in te zien. Voor de doorrekening van het klimaatakkoord hebben ze de modellen aangevuld met gegevens over hoe mensen leven. Wie woont er in een sociale huurwoning? En wie rijdt in een elektrische auto?

In totaal hebben zo'n twintig mensen bij het CPB, en dertig mensen van het PBL, twee maanden lang aan de berekeningen gewerkt. Onderzoeksinstellingen ECN en TNO hebben input aan het PBL geleverd. Daarnaast heeft een aantal hoogleraren gecontroleerd of de berekeningen goed zijn uitgevoerd.

Niet winkelen

Als de rapporten straks openbaar zijn, kunnen de politieke partijen erin gaan spitten om hun eigen verhaal kracht bij te zetten. Maar als de coalitie de klimaatdoelstellingen wil halen dan zullen ze er samen uit moeten komen.

Het concept-klimaatakkoord is door de maatschappelijke organisaties aangeboden als pakket. Niet als een waslijst van maatregelen waaruit gewinkeld kan worden. Toch kan het zijn dat sommige maatregelen niet uitgevoerd worden, omdat ze bijvoorbeeld te weinig milieuwinst opleveren.

Ook daarvoor zijn de rapporten die vanmiddag verschijnen erg belangrijk. In de bijlagen zal namelijk ook staan hoeveel elke maatregel afzonderlijk aan besparing oplevert en zal kosten.

Overigens zit het werk voor de planbureaus er nog niet op. Oppositiepartijen PvdA en GroenLinks hebben beide aan de rekenmeesters gevraagd om hun alternatieve plannen door te rekenen: zo willen ze een berekening van het plan om CO2-belasting in te voeren. Maar die zijn vandaag nog niet af.

Als er flinke aanpassingen komen van het klimaatakkoord, zullen die opnieuw moeten worden doorgerekend.