Testosteronzaak Semenya zet topsportwereld op scherp

De topsportwereld volgt met argusogen de beroepszaak die de Zuid-Afrikaanse atlete Caster Semenya heeft aangespannen tegen de internationale atletiekfederatie IAAF.

De tweevoudig olympisch kampioene op de 800 meter bestrijdt deze week bij het internationaal sporttribunaal CAS de regel dat ze verplicht kan worden medicamenten te nemen om een hormonale afwijking te bestrijden. Semenya heeft een (aangeboren) hoge testosteronspiegel, waardoor het krachtsverschil met andere atletes groot is.

Atletenmanager Ellen van Langen, in 1992 zelf olympisch kampioene op de 800 meter, is van mening dat eerlijke competitie altijd het uitgangspunt moet zijn. Ze onderschrijft de wijze waarop de IAAF die eerlijke competitie wil garanderen. "En het gaat niet alleen om atletiek, dit speelt in veel meer sporten. De zaak is belangrijk voor de hele topsport."

Geloofwaardigheid

De zaak-Semenya is ingewikkeld en dat weet Van Langen ook. "Het is een delicate kwestie. Het gaat om mensen. Ik heb begrip voor de zaak die Semenya heeft aangespannen, maar ik denk toch dat de geloofwaardigheid van de sport hoog in het vaandel moet staan. Testosteron bepaalt het krachtsverschil tussen mannen en vrouwen. Vandaar dat er regels zijn opgesteld. Het gaat om eerlijke competitie."

Vandaag is (in principe) de laatste van vijf zittingsdagen in de beroepszaak van Semenya. Het komt zelden voor dat het CAS zoveel dagen uittrekt om een zaak te onderzoeken. Beide partijen hebben diverse experts ingeschakeld om hun gelijk te halen. De materie ligt gevoelig en is uiterst complex.

Weliswaar staat in Lausanne slechts één atlete tegenover een sportbond (de internationale atletiekfederatie IAAF), maar de reikwijdte van de zaak is veel groter. Andere internationale sportbonden volgen de zaak op de voet, net als het Internationaal Olympisch Comité (IOC) dat duidelijke regels met het oog op de Spelen van Tokio in 2020 wil invoeren.

Waar draait het nu precies om?

Al jarenlang probeert de IAAF een oplossing te vinden voor het vraagstuk hyperandrogenisme, een hormonale afwijking waarbij een vrouw te veel androgenen aanmaakt. Dat kan leiden tot een te hoge testosteronspiegel.

Door de spierversterkende werking van de te hoge testosteronspiegel, zou Semenya veel voordeel hebben ten opzichte van haar concurrentes. De Zuid-Afrikaanse is al sinds haar opmerkelijke entree bij de WK in Berlijn in 2009, waar ze als 18-jarige praktisch uit het niets de wereldtitel op de 800 meter veroverde, aanleiding voor heftige discussies.

Ze is aanmerkelijk groter dan haar concurrentes en ook veel gespierder. Haar voorkomen doet denken aan een man. Al in 2009 werd daarom de vraag opgeworpen of ze wel een vrouw was. Na een omstreden seksetest en elf maanden wachten, kwam het oordeel: ze ís een vrouw. Semenya kreeg wel te horen dat ze een te hoge testosteronwaarde had en dat ze die naar beneden moest brengen.

Medicijnen geslikt

Van Langen, die de atlete goed kent: "Ze heeft toen medicijnen geslikt en ging langzamer lopen. Dat verschil zag je ook duidelijk. Ze stapte echter naar het CAS en won die zaak. Ze hoefde de medicijnen niet meer te slikken. Haar testosteronwaarde kwam weer op haar eigen niveau, maar die wordt door de IAAF niet gezien als waarde die passen bij een vrouw."

De atletiekfederatie liet het er niet bij zitten, want het vraagstuk van oneerlijke concurrentie door een testosteronafwijking bleef op tafel liggen. De IAAF liet extra onderzoeken uitvoeren en wilde op 1 november van het vorig jaar een nieuwe regel invoeren, die atletes als Semenya alsnog zou verplichten medicamenten te slikken om het testosterongehalte aanzienlijk naar beneden te brengen.

Uitstel

Semenya stapte opnieuw naar het internationaal sporttribunaal. Onder zware druk van internationale instanties ging de IAAF over tot uitstel van de regel tot het CAS uitspraak heeft gedaan in de kwestie. Het vonnis wordt eind maart verwacht.

"Iedereen kijkt nu naar atletiek omdat het in die sport speelt, maar het is belangrijk voor de hele sportwereld. De uitspraak bepaalt of eerlijke competitie behouden blijft of niet", stelt Van Langen.