Trump gaat noodtoestand uitroepen voor bouw grensmuur, kan dat zomaar?
De Amerikaanse grondwet is helder: het Congres heeft het laatste woord over de begroting en bepaalt tot in detail hoe het Witte Huis overheidsgeld mag besteden. Maar de grondwet van de Verenigde Staten voorziet ook in uitzonderingen. De noodtoestand - die president Trump nu wil uitroepen aan de Amerikaans-Mexicaanse grens - is er één van.
Volgens zijn woordvoerder gaat Trump de noodtoestand uitroepen om bij het geld te kunnen dat nodig is voor de bouw van een grensmuur. In het begrotingsakkoord van Republikeinen en Democraten is daar 1,4 miljard dollar voor gereserveerd. Trump wil met deze maatregel het Congres passeren en de rest van de benodigde 5,7 miljard binnenhalen.
Rampen, aanslagen en oorlogen
De president heeft zeer ruime bevoegdheden als het gaat om de noodtoestand. Het is een middel dat vaak is ingezet door zijn voorgangers, maar dan wel bij acute en dwingende crises zoals natuurrampen, terreuraanslagen of oorlogen. Het uitroepen van de noodtoestand geeft de president de mogelijkheid om snel in te kunnen grijpen zonder tussenkomst van het Congres.
De Democratische parlementsvoorzitter Nancy Pelosi zegt dat ze de noodtoestand wil tegenhouden:
Volgens Trump is de noodtoestand nu ook gerechtvaardigd, omdat er een crisis is aan de zuidgrens. Die wordt in zijn ogen onder de voet gelopen door enorme aantallen migranten, onder wie - volgens hem - veel misdadigers en terroristen.
De naakte cijfers vertellen een heel ander verhaal. De aantallen migranten die zonder geldige verblijfspapieren de grens oversteken, fluctueren van jaar tot jaar. Maar de langetermijntrend is duidelijk: de aantallen mensen die de afgelopen jaren bij de grens zijn opgepakt, zijn historisch laag. Bovendien blijkt uit verschillende onderzoeken dat illegale immigranten minder misdaden plegen dan inwoners met een geldige verblijfstatus.
Waarom nu de noodtoestand?
En als er echt een acute crisis is aan de grens, waarom riep Trump dan niet de noodtoestand uit in de eerste twee jaar van zijn presidentschap? Het antwoord op die vraag ligt voor de hand. Sinds de tussentijdse Congresverkiezingen hebben niet de Republikeinen, maar de Democraten de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden.
Je kunt dus met enige zekerheid stellen dat de president de komende twee jaar niet hoeft te rekenen op hulp van de oppositie. Die heeft zich altijd fel verzet tegen de bouw van de grensmuur. Trump gebruikt de noodtoestand dus als politiek wapen om alsnog zijn zin te krijgen.
Tegenstanders naar de rechter
Kunnen de Democraten dit besluit tegenhouden? Ze zullen het ongetwijfeld aanvechten bij de federale rechtbanken en het Hooggerechtshof, dat dan de noodtoestand zal toetsen aan de grondwet. Er bestaat op dit vlak geen enkele jurisprudentie. Er is nog nooit eerder een noodtoestand aangevochten, simpelweg omdat zo'n besluit nooit controversieel was.
Nu is dat anders. Het zullen niet alleen de Democraten zijn die naar de rechter stappen. Het overgrote deel van de grond waar Trump zijn grensmuur wil bouwen is niet in handen van de federale overheid, maar is eigendom van particulieren. De kans is groot dat de bouw van de muur verstrikt raakt in eindeloze juridische procedures. Maar Trump kan in ieder geval zijn aanhang voorhouden dat hij alles uit de kast heeft getrokken om zijn belofte waar te maken.
