Nepleerlingen Veenendaalse school moesten 'inkijkje in geheim leven' bieden

• Carmen Dorlo

  redacteur Online

"Ze waren geen marionetten aan onze touwtjes, de ingestroomde leerlingen op het Christelijk Lyceum Veenendaal. Ze hadden een zuiver motief: om hun ervaringen te delen met middelbare scholieren, om ze te helpen." Jörgen Petiet van Vincent TV betreurt de ophef rondom de opnames van de RTL-documentaire, die per direct zijn stopgezet.

Het was een populaire serie in de Verenigde Staten: Undercover High. In de documentaireserie werden 20-plussers gevolgd die undercover teruggingen naar de middelbare school, zonder dat leerlingen of docenten daarvan op de hoogte werden gesteld. Allemaal hadden ze tijdens hun eigen middelbare schoolperiode iets meegemaakt, bijvoorbeeld een zwangerschap of pesterijen, waardoor ze deze periode opnieuw wilden doen. Een mooi format, dacht RTL. Dus wilden ze in Nederland ook zo'n documentaire maken, op het Christelijk Lyceum Veenendaal. Alleen liep dat anders.

Na een week werden de socialemediaprofielen van de undercoverleerlingen al als nep bestempeld door medewerkers van de school. De docenten, en later ook leerlingen, voelden zich verraden. Het filmen van de serie werd meteen stopgezet door RTL.

Leraren en leerlingen reageren verdeeld op het nieuws over de nepleerlingen:

Producent Vincent TV deed de casting voor het programma. Eindredacteur Jörgen Petiet, die de casting overzag, benadrukt tegen de NOS dat de leerlingen geen acteurs zijn en betreurt het dat ze wel zo worden genoemd. "We zijn ongeveer een jaar bezig geweest met de casting. We waren op zoek naar jongeren, die net volwassen zijn, die een boodschap hadden voor middelbare scholieren. Die een ervaring wilden delen en zeiden: 'Als ik dit destijds had geweten, had ik op een betere of aangenamere manier de middelbare school meegemaakt'."

Daarom nam het bedrijf contact op met jongerenverenigingen en organisaties voor jongeren, zegt eindredacteur Petiet. "We wilden een kijkje geven in het geheime leven van jongeren. We zijn allemaal pubers geweest, dan weet je dat je niet alles deelt, maar wel met je vrienden. Daarom hebben we gezocht naar jongeren die goed bij bepaalde groepjes zouden passen."

Het waren dus "echt, echt geen acteurs", benadrukt Vincent ter Voert van Vincent TV nog eens. "Wij hebben heel duidelijk gezegd: wees jezelf. Plaats jezelf in een positie die je vijf jaar geleden ook zou hebben gekozen op de middelbare school. Ze waren geen marionetten aan onze touwtjes. Ze liepen zelf ergens naartoe. Wij liepen er alleen met onze camera achteraan."

Klungels

De leerlingen en docenten werden alleen geïnformeerd over dat er een programma werd gemaakt door RTL, genaamd Klasse. Die serie zou gaan over de middelbare school. Dat er vijf 'neppe' leerlingen met andere bedoelingen zaten, was niet bij ze bekend: over het Amerikaanse format werd alleen de schoolleiding geïnformeerd. "Dat hebben we inderdaad onderschat", zegt rector van de school Willem de Vos in het NOS Radio 1 Journaal. "Dat is stom. Mijn medewerkers zeggen: denk je soms dat we klungels zijn?"

Arie Slob, minister voor het Voortgezet Onderwijs, noemt de actie onacceptabel. "Je gelooft je ogen niet. Dit moet je gewoon niet doen als de docenten en leerlingen het niet weten. Dit lijkt me sowieso voor de school nog wel een zaak om uit te zoeken."

RTL is ervan overtuigd dat de serie alleen op deze manier gemaakt kon worden. "We moesten het wel op deze manier doen, anders zouden we niet de echte verhalen van scholieren boven water krijgen", zegt Kim Koppenol van RTL op NPO Radio 2.

In de Verenigde Staten werd het programma iets anders aangepakt. Daar begon het camerateam al twee maanden voordat de nepleerlingen instroomden met filmen om de scholieren minder cameraschuw te maken. "De productiemaatschappij heeft geadviseerd om dat niet te doen. We hebben het Amerikaanse origineel gebruikt als inspiratiebron, en een aantal dingen aangepast", zegt Ter Voert.

In de VS werd in de laatste aflevering bekendgemaakt dat de leerlingen geen echte leerlingen waren. Daar werd toen positief op gereageerd. "Natuurlijk vroegen wij ons hier af: voelt straks niet iedereen zich belazerd? Maar in de VS was iedereen juist heel enthousiast", zegt Ter Voert.

Leerlinge Suus, die bij een van de nepleerlingen in de klas zat op het CLV, is juist niet enthousiast "Gisteren heb ik hem om uitleg gevraagd, maar dat mocht hij niet geven van de documentairemakers. Hij zei dat hij vandaag op school wel alles zou uitleggen", vertelde Suus op NPO 3FM.

Volgens Suus zag de jongen er ouder uit. "Hij zei dat hij onze leeftijd had, maar hij leek rond de 20. Ik had het wel al een beetje door, maar ik baal er wel van dat we voor de gek zijn gehouden. Ze moeten wel echt blij zijn dat ze het nu al hebben verteld, en niet dat we er pas na drie maanden achter komen."

Toch neemt Suus het de jongen niet kwalijk. "Hij kan er vrij weinig aan doen. Als ik voor zo'n programma zou worden gevraagd, zou ik ook wel ja hebben gezegd. Het is toch een gave ervaring om dat mee te maken."

Excuses

"We wilden absoluut niets veroorzaken, we wilden gewoon registreren", zegt rector De Vos. "Ik snap wel dat mensen zeggen: moest dat nou echt op deze manier?" De Vos heeft zijn excuses aangeboden aan de medewerkers van het CLV. "We zijn een christelijke school, dus we zijn wel van de vergeving. Maar de gesprekken gaan nog niet zonder slag of stoot, dus er moeten wel nog dingen worden uitgesproken."

Ook Vincent TV betreurt de situatie. "De jongeren worden nu neergezet als nepleerlingen, terwijl hun motivatie oprecht is. Ze wilden hun ervaringen delen met mensen die iets aan die ervaring konden hebben." RTL wilde niets op de school verstoren, zegt Koppenol. "We waren pas net twee weken bezig en er was al twijfel. We moesten stoppen."

De vijf nepleerlingen hebben vanochtend in de klassen waarin ze sinds kort meedraaiden uitgelegd waarom ze mee hebben gedaan. Vanwege de commotie over deze zaak zijn alle lessen na 12.00 uur geschrapt. De directie heeft ook via de mail aan ouders en leerlingen excuses aangeboden.

Op Instagram wordt gegrapt over wat de scholieren is overkomen op een meme-account van het CLV (niet officieel van de school).