Ook Stichting KijkOnderzoek verzamelde data met omstreden methode
Een deze week in opspraak geraakte methode die internetgiganten Facebook en Google benutten om gegevens over gebruikers te verzamelen, wordt ook in Nederland gebruikt, bij het zogenoemde MediaPanel. Dat panel brengt in opdracht van de Verenigde Internet Exploitanten (Vinex) en tot voor kort Stichting KijkOnderzoek (SKO) het internetgedrag van mensen in kaart, in ruil waarvoor de panelleden een kleine vergoeding krijgen.
Het internetverkeer van de Androidgebruikers in het panel wordt gevolgd door een app met een zogenoemde VPN, een beveiligde internetverbinding. Daardoor is te zien welke sites iemand bezoekt en welke apps hij of zij gebruikt, maar in sommige gevallen ook welke informatie er naar websites wordt gestuurd. Als je bijvoorbeeld naar websites over soa's gaat, is dat ook te zien.
Versleuteld
"Het overgrote deel van de websites heeft een versleutelde verbinding, waardoor we niet kunnen meekijken. Het is de verantwoordelijkheid van de website of app om een verbinding te versleutelen", zegt Jonathan Brown van Kantar Media, dat het onderzoek via MediaPanel uitvoert.
Facebook ging overigens wel verder. Dat bedrijf gebruikte een truc om in de inhoud van versleuteld verkeer te kijken. Zo ver ging dit onderzoek niet.
Gevoelige websites
Van de 5000 deelnemers aan het MediaPanel gebruiken er circa 1500 de Android-app. Als zij gevoelige websites bezoeken, wordt dat wel geregistreerd, maar vervolgens genegeerd, stellen de onderzoekers van Kantar. "We verwerken geen bezoeken die met porno, seksuele of politieke voorkeuren te maken hebben", schrijft Kantar in een schriftelijke reactie.
Bovendien hanteren de onderzoekers een lijst van sites en apps waarvan ze de populariteit willen meten. Alle bezoekjes aan sites en apps die niet op die lijst staan, worden weggegooid. Maar in eerste instantie worden die bezoekjes dus wel geregistreerd.
Gebruikers die meedoen aan het onderzoek in opdracht van Vinex en SKO moeten net als bij de omstreden onderzoeksprogramma's van Facebook en Google toestemming geven, voordat de app hun verkeer doorstuurt. Maar dat de informatie door Kantar wordt gedeeld met een ander bedrijf dat de inhoudelijke analyse doet, namelijk het bedrijf Wakoopa, wordt niet duidelijk.
'We houden ons aan de wet'
"We houden ons aan de wet", reageert Brown van Kantar. "We krijgen wel eens vragen over hoe het precies werkt, maar we doen ons best om mensen uit te leggen wat er precies met hun gegevens gebeurt."
Die vergoeding voor respondenten bestaat uit virtuele punten, die gebruikt kunnen worden om cadeau's te kopen. Per apparaat kan dat 2 tot 4 euro per maand opleveren.
Deelnemers van zes jaar
"Ergens doet het denken aan de kastjes waarmee tv-kijkcijfers worden geanalyseerd, die je kijkgedrag bijhouden", zegt David Korteweg van burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom. "Maar op internet gaat dat natuurlijk veel verder, omdat we zo ontzettend veel op internet doen."
Facebook kwam onder meer in opspraak omdat ook jongeren vanaf 13 jaar deel konden nemen aan hun programma, maar het MediaPanel accepteerde deelnemers al vanaf 6 jaar. Wel moeten minderjarigen tot 16 jaar toestemming krijgen van hun ouders. "We nemen alleen complete huishoudens aan, dus ouders weten dat hun kinderen deelnemen", zegt Jonathan Brown van Kantar.
Bovendien deed Kantar moeite om juist minderjarigen aan te trekken. Zo konden 13- tot 19-jarigen een cadeaubon van 10 euro van de MediaMarkt of H&M krijgen als ze zich aanmeldden. Eens per week werd een cadeaubon van 20 euro voor die winkels verloot.
Reactie Vinex en SKO
Stichting KijkOnderzoek (SKO), dat voor de publieke en commerciële omroepen de dagelijkse kijkcijfers op tv en online meet, nam tot vrij recent deel aan het MediaPanel.
"Dit is een hele gebruikelijke manier van onderzoek doen. We willen niet weten of mensen zoeken naar een pukkel op hun rug, of allerlei ziektes. Dat is totaal niet relevant. Dit onderzoek was bedoeld om de internetmarkt in kaart te brengen", zegt directeur Sjoerd Pennekamp van SKO. De organisatie stopte op 31 december met het MediaPanel.
Vinex wijst erop dat de panelleden bewust meedoen aan het onderzoek en dat de resultaten anoniem worden verwerkt.
De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) kan zonder onderzoek niet aangeven of de methode door de beugel kan. "Maar als je al je internetverkeer in kaart laat brengen, grijpt dat diep in in je privacy", zegt Martijn Pols van de AP.
"De wet stelt hoge eisen aan het vragen van toestemming. Je moet als gebruiker precies weten waar je toestemming voor geeft en wat daarmee gebeurt." Het is de 'cruciale vraag' of dat in dit geval wel zo is, denkt Pols.
Apple
Het MediaPanel voldoet niet aan de voorwaarden van Apple. De onderzoeks-app wordt buiten de App Store om verspreid, maar dat wil het Amerikaanse bedrijf niet hebben. Om die reden verbood Apple deze week Facebook en Google enige tijd om interne apps uit te brengen. Beide bedrijven zijn daar nu mee gestopt.
