Daar is de brexit weer: wat als...?
Na bijna twee jaar onderhandelen en politiek gekonkel is het woord nu aan het Lagerhuis. De Britse parlementariërs stemmen vanavond over het akkoord dat premier May heeft gesloten met de Europese Unie. Het wordt ongekend spannend, want May lijkt geen meerderheid te hebben.
De afgelopen weken is er in zowel het Verenigd Koninkrijk als in de EU volop gespeculeerd over de stemming en, misschien wel belangrijker, over hoe daarna verder. Is alles in kannen en kruiken als het parlement toch instemt met Mays akkoord? En als ze het akkoord verwerpen, zijn we dan weer terug bij af? We zetten de meest voor de hand liggende opties voor je op een rij.
Het parlement stemt in met de deal
Na maanden onderhandelen in de EU en het Britse Lagerhuis is het premier May gelukt: er ligt een brexit-akkoord. Dat wordt omgezet in een officieel uittredingsakkoord, waar dan opnieuw over gestemd moet worden. Maar ook dan is premier May er nog niet: verschillende brexiteers hebben gedreigd amendementen tegen dat wetsvoorstel in te dienen, in een poging Mays deal alsnog te blokkeren. Ook de Noord-Ierse DUP - de gedoogpartner die premier May aan een meerderheid helpt - heeft beweerd het vertrouwen in de regering op te zeggen als Mays deal toch wordt doorgezet.
Lukt het premier May om desondanks het officiële uittredingsakkoord door het Britse Lagerhuis te krijgen, dan is het woord aan de EU. De Europese regeringsleiders, het Europees Parlement en de Europese Commissie moeten dan nog hun akkoord geven.
Dan de optie die - zoals het er nu naar uitziet - waarschijnlijker is: het parlement stemt de brexit-deal van May weg. Als de bal weer bij May komen te liggen, zijn er drie opties.
May gaat terug naar Brussel
De premier kan teruggaan naar Brussel om te onderzoeken of ze daar een betere deal kan krijgen. Ze moet zich dan vooral richten op de zogeheten backstop; een soort verzekeringspolis over de grens tussen Noord-Ierland en Ierland, die nu in de brexitdeal is vastgelegd.
Wat de backstop is, leggen we je uit in deze video:
De kans dat de EU bereid is om de conceptdeal aan te passen is erg klein. Zowel de EU als May zelf hebben al meerdere keren gezegd dat ze voor dit akkoord tot het uiterste zijn gegaan.
Bovendien zal tijdsdruk een eventuele heronderhandeling bemoeilijken. Afgelopen woensdag eiste een meerderheid van het Britse parlement dat May binnen drie zittingsdagen met een nieuw akkoord moet komen, als haar eerste versie wordt afgewezen. Een flinke tegenslag voor de Britse regering, die erop rekende 21 dagen te hebben om een alternatief brexitplan op te stellen.
May stopt
Zoals het er nu voor staat, lijkt het erop dat May de stemming dinsdag met meer dan 200 stemmen verschil gaat verliezen. Dat zou de grootste nederlaag voor een Britse regering ooit zijn. Onder normale omstandigheden zou een premier bij zo'n enorm verlies geen andere keuze hebben dan aftreden, maar het brexit-proces heeft al meerdere malen aangetoond: dit zijn geen normale omstandigheden.
De kans dat May stopt als haar plan strandt in het Lagerhuis, is klein. Toen afgelopen december haar eigen Conservatieve Partij haar wilde afzetten, liet ze weten "te strijden met alles wat ik in me heb" om aan te blijven als premier. "Ik ben er klaar voor om deze taak te volbrengen" en "als ik vanavond word afgezet komt het landsbelang in gevaar", zei ze toen. De kans is groot dat May er alles aan zal doen om met een alternatief brexitplan te komen, In de hoop dat dat wél door het Lagerhuis komt.
Naast May kan ook het Britse parlement actie ondernemen nadat Mays deal is weggestemd. Het parlement kan proberen May te dwingen een andere weg in te slaan, bijvoorbeeld door amendementen of moties te stemmen die het brexitproces beïnvloeden.
May trekt brexit in
Als het Britse Lagerhuis May's akkoord over de brexit verwerpt, gaat het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie, mogelijk helemaal niet door. May trekt dan de brexit in. Hiermee dreigt de Britse premier om het parlement onder druk te zetten. Het Europese Hof van Justitie bepaalde eerder dat een EU-lid de Artikel 50-procedure eenzijdig mag stopzetten zonder goedkeuring van de andere 27 lidstaten.
Nieuw brexit-referendum
Zo kan het parlement een motie in stemming brengen over een nieuw brexitreferendum. Wanneer een meerderheid daarvoor stemt, moeten de Britten opnieuw naar de stembus. Wat er dan op het stembiljet komt, is onduidelijk. Vermoedelijk wordt het een keuze tussen "no deal", "May's deal" of "alsnog in de EU blijven".
Toch lopen we met het ontwerp van het stembiljet iets te ver op de zaken vooruit. Hoewel uit opiniepeilingen blijkt dat bijna de helft van de Britten graag een nieuw referendum wil, is er zeker nog geen meerderheid voor in het parlement.
Bovendien kost het organiseren van een nieuw referendum veel tijd, volgens schattingen minimaal een maand of vier. Dat is tijd die de Britten eigenlijk niet hebben, want de brexit-deadline ligt op 29 maart. Als ze toch een nieuw referendum willen, moeten ze eerst een verzoek indienen bij de EU om die deadline te verschuiven. Pas als de EU daarmee akkoord gaat, is een nieuw referendum echt een optie.
Motie van wantrouwen
Het Britse parlement kan ook een stap verder gaan en een motie van wantrouwen indienen tegen de regering. Om die aan te nemen, zouden enkele leden van May's Conservatieve partij mee moeten stemmen met de oppositie. Maar hoewel veel Conservatieven het oneens zijn met May's brexit-plannen, is de kans klein dat zij een motie tegen hun eigen regering zullen steunen. Als die motie het haalt, komen er namelijk nieuwe verkiezingen. Daarbij is de kans zeker aanwezig dat de Labour-partij een meerderheid van de stemmen haalt, en zo de Conservatieven naar het oppositie-vak verwijst. Dat risico is veel Conservatieven te groot.
En dan de laatste optie als Mays deal wordt weggestemd: de patstelling, ook wel het horrorscenario genoemd. Bij deze optie komen we uit als voor geen enkele van bovenstaande opties een meerderheid in het Britse parlement wordt gevonden.
Uitstel van brexit-deadline
Als de Britten er in het Lagerhuis echt niet uitkomen en de politieke impasse blijft, kunnen zij de EU vragen om uitstel van de brexit-deadline eind maart. Maar of de EU daarmee akkoord zal gaan is zeer de vraag. De Britten zullen in elk geval met goede argumenten moeten komen, want Brussel heeft meerdere keren aangegeven dat de deadline niet te verschuiven is. Wel is het goed voor te stellen dat de EU in het geval van nieuwe verkiezingen of een nieuw referendum de Britten extra tijd gunt.
No deal
En dan de allerlaatste optie: no deal. Groot-Brittannië verlaat zonder afspraken de EU op 29 maart. Dit is de optie waarvan veel Britten en EU-onderhandelaars de afgelopen maanden wakker hebben gelegen, én de optie waarmee in debatten het vaakst is gedreigd. Zonder akkoord moet handel drijven, gebeuren op basis van de regels van de Wereldhandelsorganisatie, met flinke tarieven op de import en export van goederen tot gevolg. Daarnaast kan een no deal leiden tot grote opstoppingen aan de grens, waar dan alle goederen gecontroleerd moeten worden.
Een horrorscenario dus. En dan hebben we het nog niet eens gehad over het politieke probleem dat dan ontstaat. Een no dealscenario betekent waarschijnlijk het opstappen van premier May, en het is maar de vraag of de Britse regering kan blijven zitten.
