'Oprichters XS4ALL dachten niet: we kunnen hier rijk mee worden'
Online regent het reacties op het nieuws dat KPN gaat stoppen met de merken XS4ALL en Telfort. Trouwe klanten vrezen de 'verKPNisering' van hun internetaanbieder, delen de petitie 'XS4ALL moet blijven' en vragen zich af of ze naar een andere provider op zoek moeten.
Karin Spaink, een van die trouwe klanten, heeft haar besluit al genomen. "Ik ga weg als dit doorgaat." De schrijfster haalde midden jaren 90 de voorpagina's met rechtszaken over het online zetten van 'geheime' documenten van Scientology, waarbij ze werd gesteund door XS4ALL. Later verdiepte ze zich ook in de geschiedenis van de eigenzinnige provider.
Voor wie zich de piepende en krakende modems uit de begintijd van internet nog herinnert, is XS4ALL een begrip. De op twee na oudste internetprovider van Nederland werd in 1993 opgericht door vier studenten onder wie Rop Gonggrijp en de in 2015 overleden Felipe Rodriquez. "Ze hadden hun internettoegang bij de universiteit verloren. Toen zeiden ze: we gaan het zelf doen", vertelt Spaink.
Ze voorzagen ook problemen die zouden gaan ontstaan, zoals de verspreiding van kinderporno.
De oprichters berekenden hoeveel klanten ze moesten hebben om de kosten van een eigen toegang tot internet te kunnen dekken. "Ze dachten zo'n 100 abonnees nodig te hebben. Een dag later hadden ze er 500. Het ging kei- en keihard. In Amsterdam ging het zo snel dat de modems subiet waren uitverkocht. Er bleek een grote behoefte aan te zijn, want tot dan toe hadden vrijwel alleen sommige bedrijven en universiteiten internettoegang."
XS4ALL groeide in een paar jaar uit tot een van de grote internetaanbieders in Nederland. "Maar ze dachten niet: we kunnen hier rijk mee worden. Toen ze erachter kwamen hoeveel mensen er gebruik van gingen maken, vroegen ze zich ook af wat dat betekende voor zaken als privacy en veiligheid."
De internetonderneming was daarbij niet bang om de confrontatie aan te gaan. Zo zette de provider in 1996 de laatste nog vrije radiozender van Servië online en weerstond het de druk van het Duitse OM om een links-radicaal tijdschrift offline te halen.
"Maar ze voorzagen ook problemen die zouden gaan ontstaan, zoals de verspreiding van kinderporno", weet Spaink. "In plaats van als provider zelf te beslissen wat wel en niet kon, hebben ze het Meldpunt Kinderporno opgericht. Later was Rodriquez ook betrokken bij de start van Bits of freedom."
Hoeveel de pioniers aan XS4ALL hebben verdiend weet Spaink niet, wel dat het bedrijf enorme kosten moest maken om de snelle ontwikkelingen op het gebied van breedbandinternet bij te houden. In 1998 bleek de provider de concurrentie niet meer zelfstandig aan te kunnen. "Toen kwamen ze met een bidbook en vroegen ze andere aanbieders: wat zou je doen als je ons zou overnemen? KPN had het beste bod. Ze gaven XS4ALL een redelijke mate van zelfstandigheid."
XS4ALL verhuisde uiteindelijk naar een KPN-gebouw. "Maar het is nog steeds een apart bedrijf", zegt Spaink. "Alleen de glasvezel en ADSL doet KPN, de rest doen ze zelf."
In de jaren na de overname bleef XS4ALL zich bewust van zijn maatschappelijke rol. Bijvoorbeeld tijdens de Arabische lente. Toen de Egyptische autoriteiten in 2011 internet platlegden om de demonstranten dwars te zitten, stelde XS4ALL zijn oude servers beschikbaar waarop ze met een telefoonmodem konden inbellen - want de telefoon deed het nog wel.
Tegelijkertijd bleef de provider populair bij mensen die voor iets meer geld meer service wilden, vertelt techjournalist Jasper Bakker van AG Connect. Hij is ook al zo'n 22 jaar trouwe klant. "Je krijgt er net iets meer zorg en aandacht als klant. Bijvoorbeeld een standaard virusscanner bij je abonnement. KPN zegt tegen XS4ALL-klanten dat ze straks dezelfde service krijgen die ze nu gewend zijn. Ik zeg: eerst zien dan geloven."
Op sociale media lijken velen die twijfel te delen. Maar KPN garandeert dat de service overeind blijft. "Voor klanten verandert er niets", benadrukt een woordvoerder. "Ook het e-mail adres blijft bestaan."
Een oud-medewerker startte een online petitie om de merknaam te behouden. Die is al meer dan 15.000 keer ondertekend.
Volgens KPN zijn er straks ook voordelen voor de klanten. "XS4ALL heeft bijvoorbeeld geen winkels. Straks kunnen ook de XS4ALL-klanten bij de KPN-winkels terecht."
