In buitenland veroordeelden vaker naar Nederlandse cel
In 2012 verhuisden er vanuit de hele wereld 142 Nederlandse gedetineerden naar een Nederlandse cel, in 2017 waren dat er 226. Vooral het aantal gedetineerden dat in een EU-land veroordeeld is en in Nederland de rest van zijn straf mag uitzitten, is fors gestegen in die periode. In die landen zitten veruit de meeste Nederlanders vast.
Binnen de EU bestaat sinds 2012 een regeling die het een stuk makkelijker maakt om naar een Nederlandse gevangenis te verhuizen. Steeds meer landen doen daaraan mee, de samenwerking is verbeterd én de procedure verloopt gestroomlijnder dan voordat de regeling er was. Zo is bijvoorbeeld geen instemming meer vereist van de gedetineerde. De strafoverdracht kan ook plaatsvinden ook al is de gedetineerde het niet mee eens.
Buiten de Europese Unie wordt gewerkt met een regeling waarbij de overbrenging juist moeilijker is te realiseren. Landen kunnen veel meer van voorwaarden hieraan stellen. Dat maakt de verhuizing naar een Nederlandse cel lastiger. Zo moet er bijvoorbeeld bij omzetting van de straf voldoende straf overblijven om uit te zitten. Dat is niet altijd het geval. Denk aan drugsdelicten waarop in het buitenland zware straffen staan, maar in Nederland niet. Ook het hebben van binding met Nederland, het politieke klimaat en instemming de gedetineerde zijn factoren die overbrenging kunnen bemoeilijken.
Drugs
Bijna de helft van de mensen die in het buitenland vastzitten, zit vast voor drugsgerelateerde zaken. In totaal zaten er in 2017 nog 1917 mensen vast. De meeste arrestanten zaten in een Duitse cel (447), een Spaanse cel (229) of een Franse cel (182). Zij willen naar een Nederlandse cel omdat de omstandigheden in de gevangenissen hier vaak beter zijn. Ook kan hun familie hen hier makkelijker opzoeken en kunnen ze hun eigen taal spreken.
Daarnaast is volgens advocaat Rachel Imamkhan resocialisatie ook een zeer belangrijk aspect. Imamkhan, die gespecialiseerd is in internationaal uitleveringsrecht, staat jaarlijks tientallen gevangenen bij die terug willen naar Nederland. "Ze komen waarschijnlijk na het uitzitten van hun straf toch hier terug. Het is voor de maatschappij belangrijk om mensen die vaak jarenlang vast hebben gezeten hier alvast te laten wennen in plaats van ze op Schiphol te laten landen zonder dat er iets geregeld is."
Twee voorbeelden van Nederlandse gearresteerden die terug naar Nederland willen, zijn Joran van der Sloot en Johan van Laarhoven. Joran van der Sloot, die in Peru in de gevangenis zit voor moord, deed eerder een beroep op de WOTS-regeling (zie kader). De kans is heel klein dat hij daarvoor in aanmerking komt. De Peruaanse justitie wees onlangs een eerder verzoek van Van der Sloot voor overplaatsing af.
Ook in Thailand
Oud-coffeeshophouder Johan van Laarhoven uit Tilburg zit een gevangenisstraf van 75 jaar uit in een Thaise cel. In Thailand zijn de regels anders dan in Peru: Nederland heeft namelijk een verdrag met het land waarin staat dat een Nederlandse gevangene na vier jaar cel de rest van zijn straf in Nederland kan uitzitten. De straf moet onherroepelijk zijn en Thailand moet wel zelf akkoord gaan.
Dit verdrag kan Van Laarhoven echter nog niet helpen, omdat zijn straf nog niet definitief is. Wel zit hij al vier jaar vast in Thailand. Het is dus onduidelijk of Van der Sloot of Van Laarhoven ergens in de nabije toekomst naar Nederland kunnen komen.