Hoe Theresa May als dancing queen haar zorgen probeerde weg te dansen
Welke herinneringen hebben onze correspondenten aan 2018? Deze week blikken zes correspondenten terug in een reeks persoonlijke verhalen. Vandaag Tim de Wit over het moeilijke jaar van Theresa May.
Ze stonden er al uren voor in de rij, voor de grote zaal in het congrescentrum in Birmingham. Maar in de wandelgangen heerste geen hooggespannen verwachting of enthousiasme. Veel leden van de Conservatieve Partij hoopten vooral dat hun premier niet zou afgaan. De speech van Theresa May op het partijcongres was dit jaar een van de meest in het oog springende momenten waar ik als correspondent bij was. Het moest de speech der speeches worden van de minister-president die zo onder vuur ligt.
Want geen enkele andere Europese regeringsleider verkeert in zwaarder weer. De ene regeringscrisis is nog niet opgelost, of de volgende storm dient zich alweer aan in Downing Street. In de afgelopen 2,5 jaar zijn er maar liefst twaalf ministers opgestapt. Zo is ze al toe aan haar derde brexit-minister.
Daarnaast kwam May op het congres, begin oktober, net terug uit Salzburg. Daar had ze op een speciale brexit-top met alle EU-leiders een enorme politieke inschattingsfout gemaakt: ze kwam met vage plannen en beloftes en kreeg een plens koud water over zich heen van alle 27 EU-leiders. Brexit zat op dat moment muurvast.
En daar kwam nog bij dat haar vorige speech op het partijcongres op een drama was uitgelopen. In Manchester kwam ze niet meer van een onophoudelijke hoest af, waardoor ze geen zin meer goed kreeg uitgesproken. De letters achter haar vielen van het decor af. En er kwam ook nog een comedian het podium op die haar een ontslagbrief aanbood.
Een absolute nachtmerrie:
Met die gigantische druk op haar schouders moest May het podium op. In de wetenschap dat ze nooit een begenadigd spreker is geweest. Niet iemand die vol overtuigingskracht een zaal in vervoering brengt. Die meespelend oreert of indrukwekkende vergezichten als stippen op de horizon zet. Ze heeft altijd iets ongemakkelijks over zich als ze spreekt. Een soort 'iemand moet het doen'-uitstraling.
Met haar robotachtige voorkomen dreven de media de spot. De Maybot, werd haar bijnaam. Helemaal toen ze in al haar houterigheid bij haar bezoek aan Zuid-Afrika en Kenia een poging deed om mee te dansen tijdens haar ontvangstceremonie.
Rillingen trokken over menig lijf:
En met dat allemaal in het achterhoofd, koos ze ervoor om juist zó het podium op te komen. Dansend, de ene stap nog houteriger dan de andere. Dancing Queen van Abba klonk uit de speakers. Haar antwoord op al die criticasters en op die ongezonde druk waar ze elke dag mee opstaat was: de draak steken met zichzelf.
Zelfspot, een Britsere manier van met stress en ongemak omgaan is er niet. Ze lachte er krampachtig bij. Maar er stond iemand die niets meer te verliezen had en met dit dansje het laatste restje schroom van zich afgooide.
De zaal ontplofte. Gejoel, geklap, ongeloof ook. En: "Je moet het maar durven":
Zelf vond ik het geniaal bedacht. Dat je het lef hebt in zulke omstandigheden het ijs met zo'n oorverdovende klap in stukken te breken. Tegelijk was het ook een enorme gok: óf je zet jezelf voor de ganse natie pijnlijk voor schut, óf het valt goed. Dat laatste was het geval: alle kranten spraken de volgende dag op hun voorpagina met grote foto's lof uit voor de Dancing Queen uit Downing Street.
Ik zat in de zaal naast Susie, een 62-jarige lerares uit York, al tientallen jaren lid van de Conservatieve Partij. Ze was opzichtig nerveus, leefde mee met haar leeftijdgenoot op het podium. Bij haar viel de boosheid op, over het gezaag aan Mays stoelpoten. En het gevoel dat ze al een paar jaar naar een kleuterklas zat te kijken in Westminster, waarbij de lerares de hele tijd moeite heeft om orde te houden. Het dansje maakte haar trots. "Wat een vrouw! Wat een vrouw!", zei ze.
May wist voor even haar zo verscheurde partij weer te verenigen. De dag ervoor had de retorisch veel sterkere Boris Johnson haar op datzelfde congres nog tot aan haar enkels afgezaagd. In Brussel kreeg ze niet voor elkaar wat ze wilde. Haar wankele machtsdans leek telkens uiterst dicht bij de rand van de afgrond te komen. Maar elke keer ontsnapte ze.
Zo ook in december, toen haar eigen fractieleden een vertrouwensstemming in hun leider ontketende. Wéér trok een lawine door het politieke hart van Groot-Brittannië. Maar weer overleefde May.
Strijdlustig en vasthoudend
Haar waarderingscijfers zijn omhoog gegaan de afgelopen tijd. Haar strijdlust en vasthoudendheid maken haar, volgens steeds meer Britten tot the only adult in the room. Ze heeft van haar zwakte haar kracht gemaakt en straalt uit: ik doe dit allemaal al lang niet meer voor mezelf, maar voor het landsbelang.
Toch moet gezegd; veel van alle huidige problemen heeft ze aan zichzelf te wijten. Meerdere keren liet haar politieke instinct haar volledig in de steek. Door het uittredingsproces uit de EU te starten zonder uitgewerkt plan, door vorig jaar verkiezingen uit te schrijven die op een mislukking uitliepen en door veel te veel naar de pijpen te dansen van de zo luidruchtige brexit-vleugel in haar partij. Door haar fragiele meerderheid is een handjevol Conservatieve parlementsleden al genoeg om haar onder druk te zetten.
Maar dat deze premier zich niet zomaar laat wegsturen is wel duidelijk. Op 15 januari wacht haar de nieuwe grote uitdaging: de stemming over de brexit-deal in het Britse Lagerhuis. Cruciaal om dit proces tot een goed einde te brengen.
De voortekenen zijn dramatisch slecht. Nog altijd lijkt een ruime meerderheid in het parlement van zins om tegen het akkoord te stemmen, iets wat het brexit-proces in verdere chaos zal storten.
Een ondankbare en haast onmogelijke taak voor de minst benijdenswaardige premier van Europa. Menig politicus had al lang voor een lange vakantie op een tropisch eiland gekozen. Maar deze 62-jarige diabetespatiënte strijdt door. En gaat desnoods houterig dansend ten onder.
