'Haar lichaam was verkoold, de angst op haar gezicht bevroren'

• Annemieke van Put

  redacteur Online

In Californië stond het afgelopen jaar vooral in het teken van bosbranden. Er vielen tientallen doden en meer dan 10.000 huizen gingen in vlammen op. Nog steeds worden er mensen vermist. Het waren de dodelijkste branden in de geschiedenis van de Amerikaanse staat.

Het vuur begon op 8 november en duurde 2,5 week. In totaal brandde zo'n 50.000 hectare af. Fotograaf Josh Edelson trok op de eerste dag van de brand naar Paradise, een stadje in het noorden dat uiteindelijk zwaar werd getroffen door de Camp Fire.

Posttraumatische stressstoornis

"Ik had meteen door dat dit serieus was", zegt Edelson. "Op een kruispunt in het centrum keek ik om me heen en zag ik op iedere hoek een gebouw branden. De rook was zo zwart dat ik geen hand voor ogen kon zien."

Edelson fotografeert al jaren bosbranden, dus hij is wel wat gewend. Toch heeft de situatie in Paradise veel indruk gemaakt. "Gruwelijk", noemt hij het. "Ik had talloze dromen toen ik weer thuis was. Ik zag de lijken of droomde dat ik zelf werd ingesloten door het vuur. Dat ik vergeten was om een geheugenkaartje in mijn camera te stoppen. Je houdt een milde vorm van PTSS over na tien dagen in een vuurzee als deze."

Duizenden mensen konden het vuur ontvluchten, soms ternauwernood. Tientallen lukte dat niet. Edelson zag hoe sommigen de strijd hadden verloren. Met een team van hulpverleners trok hij door het verwoeste stadje, op zoek naar lichamen.

Hij vertelt over een vrouw die ze vonden onder een metalen dak dat was ingestort. Haar lichaam was helemaal verkoold, maar de blik op haar gezicht was nog goed te zien. "Haar ogen waren open en de angst op haar gezicht leek te zijn bevroren. De gedachte dat ze daar, op dat moment in het vuur zou sterven, leek in haar gezicht gedrukt."

Dat beeld staat in zijn geheugen gegrift. "Ik voelde ineens zo'n band met die vrouw. Ik heb veel bosbranden verslagen, maar zoiets had ik nog niet eerder gevoeld. Ik realiseerde me hoe bang ze moet zijn geweest, toen ze wist dat ze zou sterven in het vuur." Uit respect voor het gezin van de vrouw, besloot Edelson de foto's niet te verspreiden. "Het zou meer kwaad dan goed doen."

Het team vond de ene dode na de andere. "Vreselijk, net een horrorfilm", zegt Edelson. Hij vertelt over een man die werd geborgen: hij lag tussen twee voertuigen met zijn gezicht naar beneden, zijn armen tegen zijn borst. "Het verplaatsen van lichamen is afschuwelijk, alsof je een heel zware etalagepop verplaatst. Je bidt dat het lichaam niet uit elkaar valt als het wordt bewogen en tegelijkertijd vraag je je af hoe die persoon is gestorven. Wat hij aan het doen was of wat hij dacht."

Edelson probeerde de man zo onherkenbaar mogelijk in beeld te brengen, maar vanuit welke hoek hij het ook probeerde, het lukte niet. "De familie van deze man zou zijn schoenen herkennen, of de auto waarnaast hij lag. Ik zou me kunnen voorstellen dat ze woedend zouden zijn als ze de beelden zagen." Hij besloot de reportage te beperken tot het verplaatsen van een lijkzak. "Het was een ethische strijd."

Edelson woont zo'n drie uur van het gebied, net ten noorden van San Fransisco. Hij bleef daarom vijf dagen in de buurt van Paradise. Niet eerder was hij zo lang aaneengesloten in een rampgebied. "Na die vijfde dag had ik ook echt een pauze nodig. Ik moest even resetten."

Daarna ging hij terug om de nasleep te fotograferen. Ondanks zijn ervaringen met bosbranden, blijft hij zich verbazen over de kracht van de natuur. De dingen die overblijven zijn interessant en soms spookachtig, zegt hij verwijzend naar een Halloween-tafereel waar het vuur niet bij kwam. "Het meest opvallende was een bankje, met een skelet en met pompoenen erop. Het hoofd van het skelet hing iets opzij. Daar in het midden van alle verwoestingen, dat beeld, onaangetast door de vlammen. Het was griezelig."

De fotograaf ziet de omvang van de branden toenemen. "Ieder jaar denk je dat het niet erger kan, en dan gebeurt het toch." Volgens Edelson komt dat doordat het klimaat droger en de wind heviger is geworden. Dat maakt de branden ieder jaar gevaarlijker en dodelijker.

"Als ik een fout maak, kan dat het einde betekenen", zegt de fotograaf. "Mijn vrouw heeft maar een levensverzekering voor me afgesloten. En met alle gekke dingen die kunnen gebeuren, kon ik het niet met haar oneens zijn."