Hoe de War on Drugs de Verenigde Staten veranderde
De Amerikaanse Senaat heeft een wet aangenomen waarmee het strafrechtsysteem in de VS op de schop gaat. Voor veel zwarte Amerikanen was dat hoog tijd, want zij hadden jarenlang te lijden onder de huidige wetgeving.
Voor Jason Bost was criminaliteit onderdeel van zijn dagelijkse leven. Hij groeide op in een arme, zwarte wijk in Rochester in de staat New York. "In de jaren 80 en 90 had iedereen om me heen wel een veroordeling voor een drugsmisdrijf. We zagen het niet als een probleem. Het was gewoon ons leven."
Bost was achttien toen hij voor het eerst werd opgepakt voor het bezit van wiet. "Dat was op relatief late leeftijd", grinnikt hij. Uiteindelijk verliet hij vroegtijdig de middelbare school en zou hij later veroordeeld worden voor een drugsmisdrijf.
Voor een jonge, zwarte man als Bost was er geen slechter tijdperk om op te groeien. In Amerika woedde de War on Drugs. De overheid hanteerde een zerotolerancebeleid als het ging om drugs. Een hele generatie zwarte mannen verdween achter de tralies.
Three strikes you're out
De War on Drugs was een reactie op de crackepidemie van de jaren 80 en 90. Maar de zware straffen hadden betrekking op alle soorten drugs. Verschillende staten namen de zogenoemde "Three strikes you are out"-wetten aan. Als je drie keer werd veroordeeld voor een drugsvergrijp, leidde dat automatisch tot een levenslange gevangenisstraf. Zo kon je al voor het bezit van een kleine hoeveelheid wiet voor de rest van je leven achter de tralies belanden.
Het gevolg: overvolle gevangenissen. Momenteel telt Amerika 2,2 miljoen gevangenen. Dat is bijna een kwart van alle gevangenen wereldwijd. Een op de drie Amerikaanse gevangenen is zwart. Nog eens 4,8 miljoen volwassenen zijn op proefverlof of hebben een voorwaardelijke straf.
Aan die praktijk komt nu een einde. De Verenigde Staten staan nu aan de vooravond van een grootscheepse hervorming van het strafrecht. Een overweldigende meerderheid van de Senaat heeft afgelopen nacht de First Steps Act aangenomen. De president kan het in theorie nog met een veto torpederen, maar Trump heeft zijn zegen al gegeven aan de wet.
Als de wet van kracht wordt, gaan de minimumstraffen omlaag en komt er meer geld vrij voor gevangenen als ze terugkeren in de maatschappij. Amerikanen die veroordeeld zijn voor een misdrijf waarbij ze geen geweld gebruikten, komen in aanmerking voor vervroegde vrijlating.
Directe gevolgen
Sommige onderdelen van de wet hebben directe gevolgen voor zwarte gevangenen. In de War on Drugs waren de straffen voor het bezit van crack honderd keer zwaarder dan voor cocaïne, terwijl het in wezen dezelfde drug is.
Crack was vooral populair in de arme, zwarte wijken, terwijl cocaïne een drug was van de gegoede, witte klasse. Het leidde tot onevenredig zware straffen voor zwarte Amerikanen, terwijl witte cocaïnegebruikers er met een veel lagere straf vanaf kwamen.
De First Step Act voert met terugwerkende kracht aanzienlijk lager lagere straffen in voor crack. Dat bekent dat een grote groep zwarte gevangenen die nu nog voor lange tijd in de gevangenis zit, in aanmerking komt voor onmiddellijke vrijlating.
Verleden blijft hem achtervolgen
Inmiddels zijn de sporen die de War on Drugs heeft achtergelaten overal zichtbaar. Het is inmiddels ruim twintig jaar geleden dat Jason Bost veroordeeld werd, maar hij heeft nog steeds last van de fouten die hij maakte als tiener. "Als je naar school wil gaan, kan je overheidshulp wel vergeten als je een drugsmisdrijf op je naam hebt staan. Ben je op zoek naar een woning, dan kom je niet in aanmerking voor sociale woningbouw. Je krijgt te maken met de ene na de andere wegversperring."
Bost is nu een advocaat, maar het duurde twee jaar voordat de Orde van Advocaten in New York hem accepteerde. "Dat kwam dus door mijn strafblad. Als advocaat kun je je ook automatisch registreren als notaris, maar dat werd mij geweigerd vanwege mijn eerdere veroordeling." Inmiddels beschouwt Bost zich als gelukkig. "Ik heb een goede baan, maar veel van mijn leeftijdsgenoten vielen terug in de wereld van de drugshandel. Of ze raakten verslaafd aan drugs. Het was hun enige ontsnappingsroute."
Net als Jason Bost worden velen in de VS hun leven lang achtervolgd door hun drugsverleden. De staat New Jersey wil dat aanpakken:
De First Steps Act die vannacht aangenomen werd, is onderdeel van een bredere trend. Ook afzonderlijke Amerikaanse staten nemen vergelijkbare maatregelen. Voor staatsparlementslid Jamel Holley is de hervorming van het strafrecht een noodzaak, omdat het bovenmatig de zwarte bevolking treft. Hij is de drijvende kracht achter strafrechthervorming in New Jersey.
"In mijn staat hebben zwarte inwoners twee tot drie keer meer kans om opgepakt te worden dan witte mensen voor een kleine hoeveelheid wiet. Witte wietgebruikers komen er met een tik met de vingers vanaf, ze betalen een boete en kunnen gewoon verder gaan met hun leven."
Zwarte wietgebruikers volgen vaak een ander traject. Ze worden gearresteerd, krijgen een lange gevangenisstraf en hebben hun hele leven hun last van een strafblad. Holley wil dan ook een stap verder gaan dan de federale wet. Hij wil niet alleen straffen verlagen en gevangenen vervroegd vrijlaten, maar ook het strafblad van ex-veroordeelden schoonvegen. Hij wil voorkomen dat ze dezelfde obstakels hebben waar Jason Bost voortdurend tegenaan loopt.
Bovendien is er nog een reden waarom strafrechthervorming noodzakelijk is, zegt Holley. "Geen staat die zoveel mensen oppakt als New Jersey. Gemiddeld worden hier elke dag 88 inwoners gearresteerd. Het kost onze staat elk jaar 130 miljoen dollar." Dit argument slaat aan bij Republikeinen en Democraten. Holley verwacht dat hij - net als in Washington - brede steun krijgt in het staatsparlement voor zijn voorstel.
Jason Bost is blij met de kentering in Amerika. "Voor mij persoonlijk is het niet zo belangrijk. Ik heb een succesvolle carrière achter de rug en over een paar jaar hoop ik met pensioen te gaan. Dit is vooral voor de jonge generatie."
