‘Fataal defect crash Mali niet door ontwerp maar verbogen onderdeel’

De helikoptercrash in Mali in 2015 is niet veroorzaakt door een ontwerpfout, zoals na het ongeluk door Defensie naar buiten is gebracht. Een onderdeel blijkt verbogen te zijn geraakt bij onderhoud in de Verenigde Staten of mogelijk zelfs al tijdens de fabricage. Dat meldt de Groene Amsterdammer op basis van een intern rapport van Defensie en andere documenten die het weekblad in handen heeft.

De helikopter van de Luchtmacht crashte op 17 maart 2015, tijdens een schietoefening bij de Malinese stad Gao. Bij het ongeluk kwamen de 30-jarige kapitein René Zeetsen en de 26-jarige eerste luitenant Ernst Mollinger om. Defensie deed na het incident uitgebreid onderzoek naar de toedracht.

"De Nederlandse vliegers deden een oefening op een terrein zo'n 45 kilometer van het Nederlandse kamp", zei Groene Amsterdammer-redacteur Rasit Elibol in het NOS Radio 1 Journaal. "In de middag deden ze weer een oefening, met twee helikopters. De eerste helikopter gaat goed. De tweede schiet op een oefendoel en ineens is de helikopter onbestuurbaar, op 400 meter hoogte. Zij storten vanaf hoge hoogte neer en klappen met 86 kilometer per uur op de grond."

In 2016 schreef toenmalig minister Hennis van Defensie aan de Tweede Kamer dat het ongeval was veroorzaakt door een technisch defect. Ze stelde dat het besturingssysteem niet goed was ontworpen. Daarin was ze niet volledig, zegt de Groene Amsterdammer nu. "Er is bijna van minuut tot minuut beschreven wat er is gebeurd die bewuste dag. En ook hoe het heeft kunnen gebeuren", zei Elibol.

'Tendentieus'

Uit het rapport blijkt volgens het weekblad dat een onderdeel van de helikopter al voor de crash beschadigd is geraakt. In de documenten staat verder dat het onderdeel vrijwel zeker is verbogen tijdens onderhoud door een externe partij in de Verenigde Staten.

De uitgebreide versie van het rapport bleef na de crash vertrouwelijk. Ook de Tweede Kamer vroeg niet door naar de toedracht. Alleen de PVV stelde in de maanden na het ongeluk vragen over wat er zich precies heeft afgespeeld.

Generaal-majoor Mario Verbeek noemt de berichtgeving van de Groene Amsterdammer "tendentieus". De conclusie dat de crash veroorzaakt zou zijn door gebrek aan onderhoud, "dat blijkt juist niet uit het rapport."

Verbeek zegt dat de elementen die het weekblad noemt niet onjuist zijn, maar dat de optelsom onjuist is. "Er zijn wel onderhoudselementen in andere rapporten genoemd, maar door die aan elkaar te verbinden krijg je een hele bijzondere situatie." Hij blijft erbij dat de crash het gevolg is van een ontwerpfout in een besturingscilinder. "Niet meer en niet minder."

Gefrustreerd personeel

Oud-militair en jurist Ferre van de Nadort haalde het rapport boven tafel. Hij vindt dat Defensie te gesloten is over veiligheidsincidenten en zegt dat daardoor problemen onopgelost blijven. In het onderzoeksrapport wordt, los van de oorzaak van de crash, ook verwezen naar de problemen die bij de luchtmacht speelden. Het gaat om tekortkomingen die gevolgen hebben gehad voor de veiligheid.

Waarom Defensie een andere verklaring geeft dan uit het rapport zou blijken, is Elibol niet duidelijk. "Dat hebben we ze natuurlijk ook gevraagd en daar is niet een heel duidelijk antwoord op gekomen. Je zou kunnen denken aan iets met aansprakelijkheid. Wat ook nog meespeelt is dat er in militaire contracten vaak staat dat er niets naar buiten mag komen", zei Elibol op Radio 1.

Hoewel uit het onderzoek dus blijkt dat de crash niet is veroorzaakt door fouten of gebrekkig onderhoud door de monteurs van de luchtmacht in Mali, gaat op de missie wel degelijk veel mis, zo blijkt uit het rapport. Het onderhoudspersoneel is gefrustreerd door het gebrek aan beschikbare onderdelen, gereedschap en ander materiaal.

OVV

De Onderzoeksraad voor Veiligheid stelde in september 2017 dat Defensie tijdens de VN-missie in Mali ernstig is tekortgeschoten in de zorg voor de veiligheid van Nederlandse militairen. De raad trok die conclusie naar aanleiding van een ongeluk met een mortier in juli 2016, waarbij twee andere Nederlandse militairen om het leven kwamen. Na dit kritische rapport stapte minister Hennis in oktober 2017 op.