Zimbabwaanse levens in gevaar door tekort aan medicatie

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

De Zimbabwaanse Aneni bevalt over vier weken van haar derde kind. Tijdens haar zwangerschap kreeg ze te horen dat ze het hepatitis B-virus draagt, een virus dat kan worden overgedragen van moeder op kind en kan leiden tot een ontsteking van de lever. Haar zoon moet daarom kort na de geboorte gevaccineerd worden tegen hepatitis B. Maar de jonge moeder werd al bij vijf apotheken weggestuurd. Ze hadden het vaccin niet in huis.

Tekort aan geld

Het is een van de vele voorbeelden van het tekort aan belangrijke medicatie in Zimbabwe. Volgens de krant Zimbabwe Independent zijn medicijnen voor epilepsie helemaal niet meer te krijgen, en waren pillen voor een hoge bloeddruk twee maanden geleden al bijna op.

Dat komt doordat het land niet genoeg Amerikaanse dollars heeft om medicijnen te importeren. Toen Zimbabwe 10 jaar geleden te maken kreeg met hyperinflatie en de eigen munteenheid waardeloos werd, is het land overgestapt naar de Amerikaanse dollar. Maar omdat Zimbabwe veel meer importeert dan exporteert, is er een groot tekort aan contant geld.

Vorige maand stelde Zimbabwe al een lijst samen van medicatie die prioriteit heeft om te importeren. Hoestsiroop en vitamines hoef je binnenkort al helemaal niet meer te verwachten in de schappen. Het land gaat zich richten op medicijnen voor levensbedreigende ziektes. Ook dat verloopt dus verre van vlekkeloos. Er zijn torenhoge schulden bij leveranciers en die weigeren nu steeds vaker medicatie op afbetaling te leveren.

Medicijnen via WhatsApp

Aneni vond het hepatitis B vaccin voor haar baby uiteindelijk deze week ergens bij een apotheek in een ziekenhuis. Om het vaccin te vinden gebruikte ze de nieuwe dienst Mushonga, wat medicatie betekent in de lokale taal. Het werkt zo: je stuurt via WhatsApp de naam van het medicijn dat je nodig hebt en Mushonga vraagt aan ruim honderd apotheken of ze het verkopen. Ze sturen je een bericht terug waar en tegen welke prijs het medicijn verkrijgbaar is.

Het gratis platform is opgezet door de Zimbabwaanse apotheker Dudzai Mureyi en sinds dinsdag in gebruik. "Het is nog heel vroeg dag, we zijn pas net begonnen en moeten nog naamsbekendheid krijgen maar we helpen zo'n vijftig mensen per dag", vertelt Mureyi telefonisch vanuit Harare.

Daarbij gaat het om Zimbabwanen die wel wat meer hebben dan een verkoudheid of de griep. "Mensen zijn op zoek naar medicatie voor chronische ziektes zoals bijvoorbeeld diabetes", vertelt Mureyi. "Ook zijn er kankerpatiënten die contact met ons hebben gezocht." Uiteindelijk wil ze haar initiatief landelijk uitrollen en geld verdienen met advertenties.

Een oplossing voor de medicijnencrisis is het niet. Daarvoor moet meer buitenlandse valuta beschikbaar komen om te importeren. De overheid heeft wel beloofd om geld vrij te maken. Het tekort aan contant geld bestaat al geruime tijd. Daarom introduceerde Zimbabwe drie jaar gelden de zogenaamde bondnote, een waardepapier dat 1 op 1 met de dollar gebruikt kon worden. Dat ging even goed, maar inmiddels is de bondnote ook schaars en ook nog eens in waarde gedaald.

Vertrouwen van investeerders

Steeds meer apothekers willen hun medicatie alleen maar verkopen tegen contante Amerikaanse dollars. Dat maakt het ook peperduur. Zimbabwanen die bondnotes hebben, moeten deze wisselen tegen Amerikaanse dollars. De koers is op de zwarte markt geen 1 dollar tegen 1 bondnote, zoals de overheid volhoudt, maar 1 tegen 3,5. En ook als je papieren biljetten wil kopen via je mobiele rekening, betaal je forse commissie. Zieke Zimbabwanen die medicijnen vinden, kunnen ze niet altijd betalen.

Een jaar geleden gloorde er hoop in Zimbabwe dat het vooral economisch beter zou worden. Rond deze tijd werd voormalig president Robert Mugabe gedwongen om te vertrekken. De huidige machthebber Emmerson Mnangagwa riep dat Zimbabwe open staat om zaken te doen. Maar het is niet makkelijk om het vertrouwen van buitenlandse investeerders terug te winnen.

De Zimbabwaanse Aneni, die het vaccin voor haar nog ongeboren baby vond, is toch nog steeds optimistisch. "Als Mugabe aan de macht was gebleven dan hadden we er waarschijnlijk nog slechter voor gestaan." Ze hoopt dat het tijd nodig heeft en de economie uiteindelijk toch opkrabbelt.

Maar voor nu richt ze zich eerst op een gezonde zoon. Ze zoekt nog naar een kuur met immunoglobuline, een eiwit dat een belangrijke rol speelt bij de afweer tegen infectieziektes. Dat heeft ze nog niet kunnen vinden.