Leider 'harde' brexiteers wil van May af en stelt leiderschapsvraag na brexit-debat

Premier Mays partijgenoot en leider van de 'harde brexiteers' Rees-Mogg doet een poging om haar af te zetten als partijleider. In een partij-interne motie heeft hij het vertrouwen in haar opgezegd. Als minstens 47 andere Conservatieve parlementsleden hetzelfde doen, volgt een vertrouwensstemming binnen de hele fractie.

Of Rees-Mogg die steun heeft, is nog niet duidelijk. In een toelichting zei hij dat er steeds meer steunbetuigingen binnenkomen, inclusief die van enkele "verrassende mensen". Wanneer een eventuele stemming over Mays positie zou volgen, is onduidelijk. Als een meerderheid van 158 van de 315 Conservatieve Lagerhuis-leden voor haar vertrek stemt, moet ze opstappen.

May heeft een persconferentie aangekondigd voor 18.00 uur Nederlandse tijd.

De druk op de premier werd vanochtend fors opgevoerd na het vertrek van vier bewindslieden, onder wie brexit-minister Raab. May verdedigde daarna in een rumoerig debat in het Lagerhuis het met de EU gesloten concept-akkoord over de brexit. Ze moet een meerderheid achter zich zien te krijgen voor een parlementaire stemming over het akkoord. Op dit moment lijkt dat niet haalbaar.

Vertrouwenskwestie?

In het parlement vroeg Rees-Mogg bijna direct aan het begin van het debat retorisch aan de premier waarom hij geen motie van wantrouwen tegen haar zou indienen, aangezien ze niet heeft gedaan wat ze eerder beloofde. Volgens hem is er niet voldaan aan het behouden van de integriteit van het Verenigd Koninkrijk en vallen de Britten straks nog steeds onder de wetten en regels van de EU.

Als er een vertrouwensstemming komt en May overleeft die, dan lijkt haar positie even veilig. Volgens de regels van de Conservatieve partij mag de leiderschapskwestie dan een jaar lang niet meer op tafel komen. "Als ze zo'n stemming verliest, is ze premier af en is het concept-akkoord feitelijk ook van tafel", zegt correspondent Tim de Wit.

Rees-Mogg zei na het debat op een persconferentie dat Mays opvolger iemand moet zijn die "gelooft in een brexit". Als kandidaten noemde hij de oud-ministers Raab, Davis en Johnson, die allen opstapten uit onvrede met Mays brexit-koers.

'Moeilijke keuzes'

May benadrukte aan het begin van de parlementszitting dat het onderhandelaarsakkoord met de EU moeilijke keuzes voor iedereen betekent. Ze noemde het akkoord een concept dat moet zorgen voor een ordentelijk vertrek uit de unie. Het Verenigd Koninkrijk moet de EU eind maart verlaten.

Grootste pijnpunt is de grens tussen Ierland en Noord-Ierland en de zogenoemde 'backstop', een vangnet voor als er geen overeenkomst bereikt kan worden over die grens. "Er is geen deal met de EU voor de brexit waarin de backstop niet staat", zei May. "Het is een verzekeringspolis."

May gaat ervan uit dat het vangnet niet gebruikt gaat worden en als het wél gebruikt wordt, dat dat tijdelijk is. "We moeten de juiste keuzes maken, niet de makkelijke", zei May. Tegenstanders zeggen dat het VK daarmee gegijzeld wordt door de EU, omdat het zou betekenen dat het zich moet blijven committeren aan EU-regels en de handen niet vrij heeft om eigen handelsdeals te sluiten met landen.

Stel nationaal belang voorop

Ze vroeg de parlementsleden om het nationaal belang voorop te stellen en het honderden pagina's tellende akkoord te steunen. "Als dat niet gebeurt, zijn we terug bij af." Volgens haar kan worden gekozen tussen een vertrek zonder akkoord, de unie helemaal niet verlaten of vertrekken met de beste deal die mogelijk is.

Volgens haar worden er nog steeds voorbereidingen getroffen voor een No Deal-brexit. Er zijn geen plannen voor een no brexit, want deze regering zal de wil van het volk uitvoeren, zei May. Een nieuw referendum over het EU-lidmaatschap of over het nu gesloten akkoord met de EU wees ze opnieuw van de hand.

Corbyn: 'nee tegen akkoord'

Oppositieleider Corbyn van Labour had in het Lagerhuis geen goed woord over voor het "halfbakken akkoord". Hij sprak van een complete mislukking en een regering in chaos. Volgens hem zorgt het akkoord er helemaal niet voor dat het Verenigd Koninkrijk weer de controle krijgt over zijn financiën, wetgeving en grenzen.

"Dit is niet het akkoord dat het land is beloofd", zei Corbyn. Volgens hem moet de regering het conceptakkoord terugtrekken: "Het heeft niet de steun van het kabinet, het parlement of het land in zijn geheel."

Parlementslid Dodds van de Noord-Ierse DUP zei dat het parlement nu of voor het hele Verenigd Koninkrijk gaat staan of kiest voor een akkoord dat van het Verenigd Koninkrijk een vazalstaat maakt. May vindt dat de integriteit van het VK wordt gegarandeerd in het akkoord, maar volgens de DUP luistert ze niet. De Democratic Unionist Party is weliswaar klein in het Lagerhuis, maar levert cruciale steun aan de Conservatieven.

SNP: waarom wel Malta, Cyprus, eiland Man en Gibraltar?

De Schotse SNP-parlementariër Blackford zei dat de deur van Downing Street nummer 10 "een draaideur" is geworden, waarmee hij verwees naar alle vertrokken bewindslieden in de laatste tijd. Hij verwijt May dat ze niet eens haar kabinet onder controle kan houden.

Blackford viel erover dat Schotland niet een keer wordt genoemd in het concept-akkoord. "Wel Malta, Cyprus, het eiland Man en Gibraltar, maar Schotland niet één keer." Hij sprak van een belediging en zei gepikeerd te zijn over het verschil in behandeling tussen Noord-Ierland en Schotland.

De Schotse parlementariër wil dat Schotland, net als Noord-Ierland, lid kan blijven van de douane-unie. Volgens hem moet May terug naar Brussel om artikel 50 uit te stellen (het vertrek uit de EU) en verder te onderhandelen.