Overal personeelstekorten, maar bouw in Amsterdam spant de kroon

Op allerlei plaatsen in Nederland kunnen werkgevers momenteel moeilijk aan personeel komen, maar het probleem is het allergrootst bij bouwarbeiders in Amsterdam en omgeving. Ook machinemonteurs in de regio Gorinchem, metaalbewerkers rond Ede en timmerlieden in het midden van de provincie Utrecht zijn niet of nauwelijks te vinden.

Dat blijkt uit een analyse die de NOS heeft gemaakt van UWV-gegevens over de situatie in de 35 arbeidsmarktregio's. Daarin is precies te zien aan welk type werknemer op welke plaatsen in Nederland een schreeuwend tekort is.

Klik op onderstaande kaart om te zien hoe groot de personeelskosten per regio en per beroepsgroep zijn:

Onderwijzers

Het UWV hanteert bij het meten van de spanning op de arbeidsmarkt een schaal van 0 tot oneindig. Vanaf 4 is er sprake van een "zeer krappe'" situatie. Dat betekent dat bedrijven nauwelijks nog personeel kunnen vinden. Bij de 'bouwarbeiders afbouw' (o.a. stukadoors en vloerenleggers) in Groot Amsterdam slaat de meter uit tot meer dan 56; nergens is de krapte groter. Bij de machinemonteurs in de regio Gorinchem gaat het om bijna 44.

Bouwarbeiders en machinemonteurs zijn overal in Nederland moeilijk te vinden. Maar er zijn ook beroepen waarbij het beeld gemengd is. Een voorbeeld vormen leerkrachten in het basisonderwijs. In onder meer de drie grootste steden en in Flevoland hebben te maken met een "zeer krappe" arbeidsmarkt. Maar in Friesland en een deel van Gelderland zijn er juist weer onderwijzers te over.

De cijfers zijn gebaseerd op de situatie in het tweede kwartaal van dit jaar. Nederland kende toen het recordaantal van 251.000 vacatures. Sectoren met veel moeilijk vervulbare vacatures zijn de bouw, de industrie, de ICT, transport- en logistieksector en de horeca. Maar ook in de publieke sector, met name de zorg en het onderwijs, is de situatie vaak nijpend.

"Er is momenteel veel aandacht voor het klimaatprobleem, maar door de krapte dreigt de polder als het ware van binnenuit onder water te lopen", waarschuwt de Tilburgse hoogleraar arbeidsmarkt Ton Wilthagen. "Vitale maatschappelijke functies raken in gevaar, zoals onderwijs, zorg en politie."

Nieuwe prognoses van de Universiteit Maastricht (een update van eerder onderzoek ) laten zien dat de situatie in deze branches de komende jaren ook niet verbetert. Integendeel: in de ICT-sector groeit de vraag naar werknemers tot en met 2022 met 3,4 procent. Gelijk daarachter volgt de zorg met 3,1 procent, de bouw met 2,7 procent en de horeca met 1,8 procent per jaar.

'Niet structureel'

De vraag is hoe alarmerend de huidige krapte is. Deskundigen wijzen erop dat er tegelijkertijd een 'onbenut arbeidspotentieel' is van 1,1 miljoen mensen die nu geen werk hebben of die meer uren zouden willen werken. "We weten nog te weinig van de meeste van die mensen. Wat willen ze precies, wat kunnen ze, wat kunnen ze niet?", zegt Wilthagen.

Ook het kabinet stelt zich tot nu toe op het standpunt dat er weliswaar krapte is, maar dat er tegelijkertijd nog veel groepen zoals bijvoorbeeld mensen met een beperking, of ouderen, langs de kant staan. Bovendien past de arbeidsmarkt zich over het algemeen soepel aan, vindt minister Koolmees: partijen komen in actie en leiden bijvoorbeeld extra mensen op. "Krapte is geen structureel fenomeen", concludeert Koolmees, "maar is wel mogelijk op korte en middellange termijn."

Crisis

Hoe hard zijn in dat verband de prognoses van de Universiteit Maastricht? "Een goede vraag", zegt hoogleraar Didier Fouarge, die het onderzoeksprogramma leidt. "De evaluaties van onze prognoses laten zien dat wij het goed doen, maar er zijn twee zaken die ik niet in modellen kan stoppen. Dat is een eventuele nieuwe economische crisis en plotselinge beleidswijzigingen van de politiek."

"In reactie op de laatste crisis is er bijvoorbeeld bezuinigd op de zorg, terwijl het overduidelijk was dat op de langere termijn door de vergrijzing er alleen maar méér mensen nodig waren. Vervolgens werden plots de bezuinigingen van tafel geveegd en werd juist besloten te investeren. Die sector zit nu met de onvermijdelijke problemen, net als overigens de bouw."