Jeugdzorg opnieuw duurder, deel gemeenten wil minder jongeren doorverwijzen

• Hugo van der Parre en Ben Meindertsma

  Research-redacteuren

De jeugdzorg is dit jaar opnieuw duurder geworden voor gemeenten. Drie kwart geeft meer geld uit aan de jeugdzorg dan vorig jaar. Dat gaat ten koste van andere groepen die hulp nodig hebben. De helft van de gemeenten zegt bovendien nu al te weten dat ze volgend jaar nóg meer gaan uitgeven aan jeugdzorg.

Daarom overwegen vier van de tien gemeenten minder jongeren te gaan helpen, blijkt uit een onderzoek van Binnenlands Bestuur en de NOS waaraan 207 gemeenten mee hebben gedaan. Veel gemeenten denken daarbij aan het minder snel inschakelen van professionele hulpverleners voor jongeren met problemen.

Door de stijgende kosten houden gemeenten minder geld over voor andere taken. In de helft van de gevallen gaat het ten koste van de langdurige zorg aan chronisch zieken en ouderen, zoals thuiszorg. In een kwart van de gemeenten wordt het geld ook weggehaald bij andere posten die niets met de zorg te maken hebben, of worden de algemene reserves aangesproken.

Knellende situatie

Het is de vraag hoe lang gemeenten dat vol kunnen houden. Een aantal gemeenten staat het water inmiddels tot aan de lippen. Deze week nog stuurde Rotterdam een brandbrief naar minister Hugo de Jonge over een verwacht tekort van 15 miljoen.

Het geld dat Rotterdam van het rijk krijgt voor jeugdzorg "staat niet in verhouding tot de knellende situatie waarin wij ons bevinden", schrijft het stadsbestuur. Het geld gaat vooral op aan specialistische zorg voor jongeren, waardoor er minder geld is voor zaken zoals onderwijsbegeleiding en wijkteams die minder complexe zorg bieden.

Het roer om

De gemeente Midden-Groningen, waar maar liefst een op de zes jongeren professionele hulp krijgt, zit door de hoge uitgaven voor jeugdzorg in financieel zwaar weer. "Als we niets doen kan het tekort op de jeugdhulp over 2018 verdubbelen van 3,9 miljoen tot 7,9 miljoen euro. Dat bedrag is niet op te brengen", stelt wethouder Peter Verschuren. De gemeente vreest onder toezicht te worden gesteld en heeft naar eigen zeggen een paar weken geleden het roer omgegooid.

2100 jongeren in Midden-Groningen krijgen hulp; 70 procent van het budget voor jeugdzorg gaat naar 300 gezinnen. De gemeente gaat onderzoeken of al die professionele hulp nodig is, of dat het zinvoller is om deze gezinnen op een andere manier te helpen.

De wethouder wil af van "het systeem waarin steeds duurdere en zwaardere hulp wordt ingezet en waarvan het twijfelachtig is of dat ook echt tot het gewenste resultaat leidt". Hij wil de omgeving van de gezinnen meer inschakelen en bijvoorbeeld kijken of het niet zinvoller is om de ouders te helpen van hun schulden af te komen.

Huisartsen

Sommige gemeenten nemen rigoureuze maatregelen om de kosten terug te dringen. Vier van de tien gemeenten die kampen met stijgende kosten voor jeugdzorg willen de drempel voor professionele jeugdzorg verhogen, waardoor er minder jongeren worden doorverwezen naar professionele hulpverleners.

Dat gebeurt door de indicaties aan te scherpen, waardoor wijkteams minder snel doorverwijzen. Ook wordt er met huisartsen overlegd over strengere voorwaarden voor een doorverwijzing.

In Midden-Groningen wordt voorlopig alleen nog op acute hulpaanvragen gereageerd. Daardoor kan het weken duren voordat ouders of jongeren een reactie krijgen. "Dat is heel jammer, maar we moeten nu wel ingrijpen", zegt wethouder Verschuren. Alleen als het echt noodzakelijk is, wil de gemeente jongeren nog doorverwijzen naar professionele hulpverleners.

Meer problemen

In 2015, het jaar dat gemeenten volledig verantwoordelijk werden voor jeugdzorg, werden 366.000 jongeren geholpen. Vorig jaar waren dat er 405.000. Opvallend is dat het aantal jongeren dat een beroep doet op jeugdzorg in de eerste helft van 2018 volgens het CBS licht is gedaald, terwijl de kosten nog steeds oplopen.

Voor het grote beroep op jeugdzorg worden verschillende verklaringen gegeven: doordat gemeenten vanaf 2015 met wijkteams zijn gaan werken, zitten ze dichter op de jongeren en zien ze meer problemen. Twee derde van de gemeenten denkt dat het aantal jongeren met hulp daardoor is toegenomen. Ruim de helft gaat ervan uit dat er ook daadwerkelijk meer problemen zijn bij jongeren dan vroeger, en een derde denkt dat jongeren veel sneller in behandeling worden genomen dan vroeger.