Expositie in Museum Voorlinden over het lange leven van Armando

• Jeroen Wielaert

  verslaggever

Twee met verf besmeurde handschoenen op een sokkel. Handbescherming als kunstwerk. Armando droeg ze in zijn laatste jaren als schilder, wreef er verf mee op zijn doeken. In de volgende zaal hangen de bokshandschoenen uit jongere jaren, toen hij het leven te lijf ging.

Het zijn intrigerende persoonlijke bezittingen uit het lange leven van de veelzijdige kunstenaar, vanaf dit weekend te zien op de aan hem gewijde tentoonstelling in Museum Voorlinden in Wassenaar.

Bij een bezoek aan het museum, dat in 2016 openging, zei Armando tegen directeur Suzanne Swarts hoe prettig hij de zalen en de ruime lichtval vond. In die ontmoeting liet hij zich ontvallen: "Weet je dat ik 90 word in 2019?" Daarmee plantte hij een zaadje voor een tentoonstelling in Voorlinden, in dat bijzondere jaar. Ze gingen het doen, ze gingen het vieren.

Armando heeft het niet gehaald. Hij overleed afgelopen zomer, op 1 juli. Swarts was tien dagen eerder nog bij hem geweest in zijn atelier in de Duitse plaats Potsdam. Ze spraken over de tentoonstelling.

Swarts zegt, met nog iets van verbazing: "We hoorden het bericht van zijn overlijden. Het was schrikken. Hij was nog zo levendig. Hij was oud, op leeftijd, fysiek niet meer heel krachtig, maar mentaal sterk." Armando keek uit naar de tentoonstelling, zegt ze. "Van een verjaardagsfeestje is het nu veranderd in een eerbetoon. We laten ruim vijftig werken zien die wat ons betreft Armando weerspiegelen."

'Hoe is het mogelijk?'

Twee jaar geleden had Armando nog een grote expositie in Museum Kranenburgh in Bergen. Bij die gelegenheid zei hij: "Ik denk altijd: 'hoe is het mogelijk dat ik dat allemaal gemaakt heb?'"

Voor Suzanne Swarts is de tentoonstelling in Voorlinden niet de zoveelste Armando-expo. "Wij vinden dit anders. En zeker omdat het de breedte van Armando laat zien. Hij heeft natuurlijk een carrière van 65 jaar als beeldend kunstenaar achter de rug. Dan produceer je enorm veel. Meer dan 1000 schilderijen, meer dan 1200 tekeningen, bijna 200 sculpturen. Daar hebben we een kleine selectie uit gemaakt, een hele kleine greep."

We betreden een andere zaal, waar een reeks favorieten van Swarts hangt: veelkleurige panelen waar Armando reeksen bouten op heeft geschroefd in verschillende vormen. Energiek, fysiek werk. Daar tegenover hangen zijn bokshandschoenen, die laten zien dat hij een vechter was.

Swarts: "Die liefde voor boksen blijft terugkomen in zijn werk. Het is voelbaar en zichtbaar. Kijk naar een schilderij en je ziet met hoeveel kracht hij het materiaal tegen het doek heeft gesmeten."

Stemmiger wordt het bij het zien van Armando's Schwarze Landschaft. Het voelt aan als binnenlopen op het witte pad dat hij tussen zwarte bermen liet kronkelen. Werk uit 1997 dat verrassend contrasteert met een paar van zijn allerlaatste doeken waarop hij met zijn handschoenen is bezig geweest.

'Schoonheid van herhaling'

Swarts, opgetogen: "Als je goed kijkt zie je zijn vingerafdrukken er nog in staan. Zijn kleurenpalet is de afgelopen 15 jaar beduidend rijker geworden. Oker, bordeauxrood, paars, bruin. Het heet Sporen."

Daarna volgt een reeks doeken met uitgestrekte blauwe zeelandschappen. Ze hangen in dezelfde zaal als een groot zwart beeld van een wiel. In de slotzaal staat zijn bekende vaandel in het midden en een van zijn gebeeldhouwde ladders tegen een wand.

"We denken dat we hem toch hebben weten te vangen", zegt Swarts over de tentoonstelling. "De schoonheid van herhaling is typerend voor Armando. De schoonheid van het kwaad die vaak terugkomt. Het zijn universele thema's. Hij was gefascineerd door de mens. Je voelt dat ook hier in de schilderijen en de sculpturen: de worsteling van de mens."