Agenten maken zich kwaad over filmende omstanders: 'Er lijkt geen grens te zijn'

Afgelopen nacht zijn tientallen automobilisten op de bon geslingerd voor het filmen van een ongeluk op de A58. Gisteren deed een agent op Facebook al zijn beklag over ramptoeristen die filmden hoe een man gereanimeerd werd. Agenten merken steeds vaker dat voorbijgangers ongelukken vastleggen met hun smartphone. "Er lijkt geen grens te zijn", zegt Gerrit van de Kamp van politievakbond ACP.

"Heel regelmatig moeten collega's vragen of iemand zijn telefoon weg wil doen bij een ongeluk. Mensen maken close-ups en zetten die op sociale media. Wij vragen wel om de beelden niet te verspreiden en te vernietigen, maar juridisch kunnen we niets doen."

Volgens Jelle Slot, voorzitter van de jongerenafdeling van de Nederlandse Politiebond (NPB), zijn de mensen die filmen van alle leeftijden. "Het gebeurt vrijwel continu, overal waar we komen. Je ziet ook steeds vaker dat collega's zich uitspreken, zoals toen in Den Haag deze week een restaurant leegliep om een reanimatie te filmen. Terwijl mensen op dat soort momenten voor hun leven aan het vechten zijn."

Ook maakte Slot enkele keren mee dat de politie gebeld wordt door bekenden van een slachtoffer. "Die herkennen dan het kenteken van de auto van hun zoon op Facebook of Twitter. Dat is echt het ergste dat je kunt meemaken. Ze vragen ons dan: is mijn zoon echt met zijn auto tegen een boom aangereden?"

Vaak is de politie dan nog bezig met het identificeren van het slachtoffer. "We willen natuurlijk 100 procent zeker weten wie er verongelukt is, voordat we met slecht nieuws op de stoep staan", zegt Slot. "Maar als iemand belt, moet ik de keuze maken: vertel ik aan de telefoon dat we het inderdaad vermoeden, of kom ik naar hun huis? In het laatste geval snapt een familie natuurlijk ook wat er aan de hand is. Het is een vreselijke situatie."

Niet strafbaar

Ondanks de soms grote gevolgen heeft de politie weinig mogelijkheden om ramptoeristen te bekeuren. "Mensen filmen in de openbare ruimte, dat is in principe niet strafbaar", zegt Slot. "Als er op de snelweg gefilmd wordt, zoals laatst op de A58, kunnen we ze beboeten omdat ze met hun telefoon achter het stuur zitten. Maar daarvoor moeten we ze eerst staande houden om te controleren of ze echt een telefoon in hun hand hebben."

"Het is wel eens gebeurd dat agenten de telefoons afpakten en zelf de foto's hebben gewist", zegt Van de Kamp. Dat is strafbaar; ook de politie mag niet zomaar iemands telefoon afpakken. "Daar hebben de agenten toen veel grote problemen mee gekregen."

Wanneer een ongeluk gefilmd worden, kan de politie mensen dus alleen aanspreken op hun moreel besef. "We kunnen alleen zeggen dat ze respect moeten tonen", vertelt Slot. "Bij sommigen werkt dat. Die reageren dan van: 'shit, wat ben ik voor domme dingen aan het doen?'. Maar anderen hebben een grote bek en zeggen: 'waar bemoei jij je mee?'." Heel frustrerend, volgens de agent. "Je wordt er kwaad van."

Slot snapt dat mensen op de hoogte willen zijn als er in hun buurt iets gebeurt. "Een ongeluk is nieuws, dat willen we zien. Maar stel dat je het omdraait, en je vader krijgt een ongeluk. Zou je dat dan op de sociale media willen zien?"

#SeiKeinGaffer

Dat ramptoeristen met hun mobieltjes alles vastleggen, is geen typisch Nederlands probleem. In Duitsland is het inmiddels strafbaar om hulpbehoevenden zonder hun toestemming te fotograferen of te filmen.

Een campagnefilm tegen gaffer, zoals filmende omstanders daar worden genoemd, werd begin dit jaar een hit. In de confronterende video onder de hashtag #SeiKeinGaffer (wees geen gaffer) filmt een man de nasleep van een zwaar auto-ongeluk. Als hij vervolgens zijn moeder wil bellen, hoort hij haar telefoon rinkelen naast de gecrashte auto en een verkoold lichaam.

"Zo'n campagne zou zeker kunnen helpen", denkt Slot. "Maar het moet breder zijn dan dat: mensen moeten elkaar erop aanspreken."

Van de Kamp is benieuwd naar de effecten van de campagne in Duitsland. "Ik denk dat het bij sommige mensen werkt, maar bij anderen niet. We merken nu al dat sommige mensen het gevoel hebben dat ze het recht hebben om te filmen. Ze beroepen zich op hun vrijheid, alsof die grenzeloos is. Terwijl je niet alles wettelijk kunt verbieden, maar het nog steeds immoreel kan zijn."

Bewustwording

De Nationale Politie zegt in een reactie dat een eventuele campagne van de overheid zou moeten komen. Individuele uitspraken of acties, zoals de bekeuringen op de A58, dragen wel bij aan de bewustwording, zegt een woordvoerder.