Na twee jaar onderzoek uitzicht op beter tbc-vaccin
Negentig jaar nadat het eerste vaccin tegen tuberculose op de markt kwam, is er serieus uitzicht op een nieuw vaccin. Dat lijkt bovendien veel werkzamer dan het aloude BCG-vaccin.
Onderzoekers van universiteiten en instituten in Afrika, Europa en de Verenigde Staten én van farmaceut GlaxoSmithKline (GSK) presenteerden vandaag op een groot internationaal congres over longziekten in Den Haag de voorlopige resultaten van een driejarige studie.
Het gaat om de uitkomsten na twee jaar onderzoek. Vorige maand publiceerden de wetenschappers erover in The New England Journal of Medicine.
Latente tuberculose
Ongeveer 3300 mensen met latente tuberculose - een infectie zonder ziekteverschijnselen - werden verdeeld over twee groepen. De onderzoeksgroep kreeg het nieuwe vaccin toegediend, de controlegroep een placebo. De studie werd uitgevoerd in Zuid-Afrika, Zambia en Kenia.
In de groep die een placebo kreeg, ontwikkelden ruim twee keer zo veel mensen actieve tuberculose als in de groep die gevaccineerd werd. Het vaccin bood 54 procent van de mensen met latente tbc bescherming tegen actieve tbc, en verhinderde daarmee ook dat zij andere mensen kunnen besmetten.
Werkzaamheid
Bij de meeste andere vaccins wordt een werkzaamheid van 54 procent als onvoldoende beschouwd. Met tuberculose ligt dat anders. Het oude BCG-vaccin kent een veel lagere werkzaamheid. Het vaccin beschermt vooral jonge kinderen, maar BCG biedt jongeren en jongvolwassenen nauwelijks bescherming tegen open longtuberculose. En die ziekte treedt juist bij die groepen veelvuldig op.
Sinds de introductie van BCG, begin jaren twintig van de vorige eeuw, is geen enkel ander vaccin tegen de ziekte beschikbaar gekomen. Jaarlijks lopen wereldwijd ruim tien miljoen mensen tuberculose op. Ieder jaar sterven 1,6 miljoen mensen aan de ziekte.
"De impact van een vaccin met vijftig procent werkzaamheid zou bij dergelijke getallen al enorm zijn", zegt Marie-Ange Demoitié. Zij is sinds zeventien jaar werkzaam bij farmaceut GlaxoSmithKline en al die tijd betrokken bij de ontwikkeling van dit tbc-vaccin. "En bij mensen onder de 25 jaar vinden we dat het vaccin in 84 procent van de gevallen werkt."
Fase III
Het nu lopende onderzoek wordt in november afgerond. Dan is er ongeveer een jaar nodig voor analyse van alle resultaten. Als die blijven zoals ze tot nu toe zijn is de volgende stap een fase-III-onderzoek. Dat zou niet alleen in Afrika maar op meer continenten en in meer landen uitgevoerd moeten worden.
Dat onderzoek richt zich niet alleen op mensen met latente tuberculose maar ook op mensen die niet besmet zijn met de ziekte. "Het is niet te voorspellen wat dat betekent voor de werkzaamheid van het vaccin. Die kan zowel hoger worden als lager", zegt Demoitié.
Partners
Het opzetten van het vervolgonderzoek vergt de nodige tijd. Dat heeft er onder meer mee te maken dat er een aantal verschillende organisaties deelnemen. Demoitié: "We hebben dit hele onderzoek gedaan met partners, dat kost tijd. Je moet goede afspraken maken en contracten maken. Maar alleen kunnen we het niet."
Tot nu toe heeft GSK samengewerkt met Aeras, een non-profitorganisatie die samen met partners de ontwikkeling van nieuwe tuberculosevaccins stimuleert. Aeras wordt gefinancierd door onder meer de Bill & Melinda Gates Foundation.
Jaren
Het duurt nog jaren voor het vaccin daadwerkelijk beschikbaar komt. "Zeker meer dan vijf jaar. Maar onze studie is in mijn ogen in ieder geval een succes", zegt Demoitié. "Hij zorgt voor veel hoop. Voor het eerst in negentig jaar hebben we een goede richting te pakken. Dat bewijst maar weer: je moet nooit opgeven."
Ook een aantal andere farmaceuten werkt aan een nieuw vaccin tegen tuberculose.
