BepiColombo in startblokken voor reis naar Mercurius

• Ivo Landman

  redacteur Online

ESA is er helemaal klaar voor. Vannacht rond 03.45 (Nederlandse tijd) gaat BepiColombo op weg naar Mercurius. De Ariane 5-raket met de sonde staat in de startblokken in Frans-Guyana, de T-shirts zijn gedrukt en de Europese ruimtevaartorganisatie heeft ook alweer een grappig stripfiguurtje ('Bepi') in de aanslag voor de updates op Twitter. Net als bij de Europese komeetverkenner Rosetta en het landertje Philae een paar jaar geleden.

De lancering is vannacht live te zien bij ESA.

BepiColombo, genoemd naar een Italiaanse wetenschapper, is een van de belangrijkste Europese ruimtemissies voor de komende jaren. ESA heeft er 14 jaar naartoe gewerkt. En niet alleen in Europa wordt er vannacht met spanning naar de lancering gekeken, ook Japan doet mee, met zijn eigen sonde.

Johannes Benkhoff, zelf afgereisd naar Kourou voor de lancering, is al sinds 2004 betrokken bij de missie. Als hoofdonderzoeker overziet hij het wetenschappelijke deel. Hij is enthousiast over de Japanse bijdrage.

"Het is een fantastische samenwerking. In het begin was het niet altijd makkelijk, want er zijn wel wat culturele verschillen", vertelt Benkhoff. "Wat je bijvoorbeeld altijd hoort over Japanners is dat ze geen 'nee' kunnen zeggen. Dat is iets waar je samen uit moet komen. Als je lang samenwerkt, is het een kwestie van tijd. Je past je aan elkaar aan. En dan gaat het prima."

De lokale keuken hielp daarbij, vertelt Benkhoff. "Wij genoten van de Japanse gerechten en zij ook van onze lokale tradities, vooral van het Belgische, Duitse en Nederlandse bier."

De bedoeling is dat de Europese en de Japanse sondes straks bij Mercurius net zo goed gaan samenwerken. De twee leggen samen een ingewikkelde reis van bijna 9 miljard kilometer af waarbij BepiColombo gebruik maakt van de zwaartekracht van de aarde, Venus en Mercurius zelf.

Hoewel Mercurius niet zo heel ver van de aarde staat - BepiColombo vliegt er over drie jaar al een keer langs - duurt het zeven jaar om in een baan rond de planeet te komen. "Je moet constant afremmen tegen de zwaartekracht van de zon", legt Benkhoff uit. "Dat maakt het zo moeilijk."

In dit ESA-filmpje op YouTube is een animatie van de lancering en de reis van BepiColombo te zien:

Eenmaal bij de planeet aangekomen splitst BepiColombo zich op: de Europese Mercury Planetary Orbiter (MPO) zal in een baan dicht bij Mercurius terechtkomen. De Japanse Mercury Magnetospheric Orbiter gaat een veel wijdere elliptische baan volgen. Na een wedstrijd begin dit jaar heeft de Japanse sonde een wat meer tot de verbeelding sprekende naam gekregen: Mio, Japans voor waterweg.

BepiColombo zal tijdens zijn reis en bij Mercurius te maken krijgen met extreme temperatuurverschillen, van -180 graden tot +450 graden Celsius. De intensiteit van de zonnestraling is er tien keer zo groot als op aarde. Om de gevoelige apparatuur daartegen te beschermen, heeft de sonde speciale coatings en isolatie en een thermisch systeem om hitte te lozen. De Japanse sonde Mio wordt tijdens de reis beschermd door een groot zonneschild. Bij Mercurius kan Mio de straling weerstaan door heel snel rond te draaien.

De missie heeft jaren vertraging opgelopen, onder meer door problemen bij de ontwikkeling van de koelingssystemen. Bepaalde onderdelen moesten helemaal opnieuw worden ontworpen nadat er een fout was ontdekt.

Killer

Ook bij de zonnepanelen ging het mis. "We hadden aanvankelijk gehoopt dat die ook bij hoge temperaturen zouden werken. Jammer genoeg lukte dat niet. Daarom moeten we ze een beetje wegdraaien van de zon. Om toch genoeg stroom op te wekken, hebben we veel grotere panelen nodig. Dat was echt een killer, want daardoor hadden we ook een zwaardere raket nodig met andere eigenschappen, waarop je het ontwerp van de sonde ook weer aan moet aanpassen. Dat heeft ons bijna drie jaar gekost."

Van alles wat er tijdens en na de lancering vannacht goed moet gaan, is Benkhoff het meest nerveus over, opnieuw, de zonnepanelen. "Dat is voor ons het meest kritische onderdeel. Die zonnepanelen moeten binnen enkele uren zijn uitgevouwen anders zal BepiColombo gewoon bevriezen. De zonnepanelen moeten open om stroom op te wekken om het ruimtevaartuig te verwarmen. Als dat goed gaat, kunnen we weer een beetje ontspannen."