Italië is klaar met Brusselse regels en bijt met begroting van zich af

• Eline de Zeeuw

  redacteur Buitenland

Een nieuwe botsing dreigt tussen de Europese Unie en Italië. Afgelopen dinsdag diende het land een begroting in bij de Europese Commissie met daarin een scherpe verhoging van het begrotingstekort. Het is zeer waarschijnlijk dat de commissie daar niet mee akkoord gaat.

Verschillende Europese leiders, onder wie premier Rutte, roepen de Italiaanse premier Conte vandaag tot de orde op de EU-top in de Belgische hoofdstad. Maar waar de EU-leiders willen dat de Italianen volgens de regels blijven spelen, probeert Rome het spel juist te veranderen.

De boodschap van de rechts-populistische regering in Rome is duidelijk: we luisteren naar de kiezers, en niet naar de bureaucraten in Brussel.

Verkiezingsbeloftes

"Deze begroting zorgt niet voor wonderen. Het vermenigvuldigt geen vis en brood", zei vicepremier Matteo Salvini van anti-immigratiepartij Lega Nord begin deze week. "Maar deze begroting biedt kansen op werk voor honderdduizenden jongeren."

Het was de verkiezingsbelofte van Vijfsterrenbeweging-leider Luigi di Maio en Lega's frontman Salvini: een begroting voor het volk. Die moet volgens de regering leiden tot minder armoede, minder werkloosheid en - eindelijk - economische groei.

Zo wordt de hervorming van de pensioenleeftijd teruggedraaid en kunnen Italianen straks met 62 jaar stoppen met werken (kosten: 9 miljard) en komt er een basisinkomen voor de armste werkzoekenden (kosten: 7 miljard). De belasting wordt verlaagd van 30 naar 15 procent voor ondernemers die tot 65.000 euro per jaar verdienen en de regering belooft grote publieke investeringen (kosten: 15 miljard).

De rekening? Een slordige 37 miljard, waardoor het begrotingstekort volgens de regering zal oplopen tot 2,4 procent. Dat terwijl minister Tria van Financiën de eurolanden deze zomer nog beloofde dat 1,6 procent het maximum zou zijn. "Het is waar Brussel al voor vreesde", zegt EU-correspondent Bert van Slooten. "Dit is niet volgens de afspraak."

Alle EU-landen leveren begin oktober hun ontwerpbegroting in bij de commissie, die dan twee weken heeft om daar een oordeel over te vellen. "Meestal krijgen landen de begroting terug met een krul en een sticker. Maar soms wordt om opheldering gevraagd", zegt Van Slooten. "Dat zal nu zeer waarschijnlijk gebeuren."

Begin oktober toonde commissievoorzitter Juncker zich al onverbiddelijk over de plannen van de Italianen. Hij waarschuwde: "Italië mag geen speciale behandeling krijgen. Als we dat met alle eurolanden doen, betekent dat het einde van de euro."

De 3-procentgrens

Minister Tria wees critici er fijntjes op dat het tekort van 2,4 procent nog altijd binnen de Europese norm van 3 procent valt. "Ons tekort zou in alle westerse democratieën als normaal worden beschouwd, niet als explosief", zei hij bij de presentatie van de plannen.

Een verwijzing naar Frankrijk en Duitsland, die aan het begin van de eeuw wél op die 3-procentgrens zaten. "Dat zit de Italianen dwars", denkt Van Slooten. "Deze landen hebben de regels toen in de wind geslagen en daar hebben ze nooit voor hoeven boeten. Daar houdt Rome zich nu aan vast."

Probleem is dat de Italiaanse plannen volgens economen te optimistisch zijn. De verwachte economische groei wordt volgens bijvoorbeeld het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Italiaanse Centrale Bank te hoog ingeschat.

"In de begroting staat dat de Italiaanse economie volgend jaar moet groeien met 1,5 procent. Het jaar daarop met 1,6, dan met 1,4. Dat zijn groeicijfers die Italië sinds 2000 niet meer heeft gezien", zegt correspondent Mustafa Marghadi. "Volstrekt onrealistisch dus. En als er minder binnenkomt, blaast het tekort zich alleen maar verder op. Daar maakt Brussel zich grote zorgen over."

Dat de nieuwbakken regering in Rome niet met zich laat sollen, maakte ze al eerder duidelijk. Marghadi wijst naar het getouwtrek met de EU om de opvang van migranten. De Italianen dreigden de jaarlijkse bijdrage van 20 miljard aan de EU stop te zetten, als de andere eurolanden geen migranten van ze zouden overnemen.

Italië is na jaren van slikken klaar met de door Brussel opgelegde maatregelen. "Bezuinigingen, de verhoging van de pensioenleeftijd, afspraken over migranten. Die draait de regering van premier Conte nu terug", zegt Marghadi.

De Italianen hebben al sinds de invoering van de euro het gevoel nauwelijks de vruchten te plukken van de economische groei die dat Europa heeft opgeleverd. Daarom bijt het land nu van zich af. "Het staat op voor het eigen volk, zonder mee te gaan in de belangen van de Europese Unie."

Dat dat beleid in eigen land trots en populariteit uitlokt, is ook terug te zien in de peilingen. Ongeveer twee derde van de Italianen schaart zich achter de regering, terwijl in maart nog niet de helft een stem uitbracht op de twee partijen. "Er komt dus alleen maar aanhang bij", zegt Marghadi.

De Europese Commissie moet in de komende twee weken met een formeel oordeel komen over de Italiaanse begroting. Dat zal, gezien de reacties tot nu toe, niet mild zijn. Daarna hebben de Italianen een paar weken de tijd om een nieuwe begroting in te leveren.

"En als die niet komt, begeeft de Europese Commissie zich op nieuw terrein. De commissie kan Italië dan beboeten voor het overtreden van de begrotingsregels", zegt Van Slooten. "En dat is nog nooit gebeurd."

In Brussel leiden de omstreden plannen vandaag al tot un confronto diretto, een rechtstreekse confrontatie: premier Rutte en collega's zeggen de Italiaanse leider eens flink de waarheid, Conte zal geen millimeter toe geven.

"Hoe dit ook afloopt, voor de regering in Rome is dit een win-winsituatie", zegt Marghadi. Want als Conte zijn begroting erdoor krijgt, gaat de pensioenleeftijd omlaag en komen er een belastingverlaging en een basisinkomen voor de allerarmsten. En wanneer Conte zijn begroting moet aanpassen, ligt dat aan Europa. "Voor de Italianen kan hij het dus alleen maar goed doen."