Moorden en celstraf, maar deze Arabische influencers blijven instagrammen

• Sheily Belhaj en Oumaima Abalhaj

  redacteuren Buitenland

Het verhaal van de 28-jarige Sabrine uit Rotterdam klinkt als een modern sprookje. Ze vond haar leven in Nederland als doktersassistente maar saai: "Ik zat echt in een sleur." Dus toen ze tijdens de voorbereidingen van haar huwelijk terechtkwam in de wereld van beautybloggers, wist ze dat ze daar groot in wilde worden. Nu leeft ze al een jaar in Qatar en komt ze op dezelfde afterparty's als Rihanna.

En zij is niet de enige. Neem Huda Kattan. Geboren in Amerika, Iraakse roots. In 2006 begon ze met bloggen over beauty vanuit Dubai. Nu staat ze met haar 27,9 miljoen volgers op nummer 1 in de Instagram Richlijst, 33.000 dollar krijgt ze voor elke gesponsorde post.

Miljoenen jongeren in de Arabische wereld zijn bezig aan een online opmars. Terwijl in Europa platforms als Twitter en Facebook hun top bereikt lijken te hebben, verdubbelden de afgelopen drie jaar het aantal Arabische gebruikers op alle sociale media. En dat biedt kansen, ook voor vrouwen. Wij spraken met influencers uit Libië, Irak, Jordanië, Egypte en de Golfregio.

In de Arabische wereld, waar je kansen in veel gevallen afhangen van goede connecties, geld en je geslacht, kan op sociale media iedereen, al kom je uit een dorpje in Libië, doorbreken en zichtbaar worden.

"Toen ik begon had ik helemaal geen contacten. Ik was een make-up artiest in Tripoli en begon met het delen van mijn creaties. Dat vonden mensen leuk. Daarna begon ik op Facebook met het posten van satirische video's over maatschappelijke onderwerpen, zoals over hoe mannen hier in Libië praten over vrouwen." De 22-jarige Noha werd daarmee zo populair op Facebook, dat ook de Libische televisie niet om haar heen kon. Nu maakt ze die satirische filmpjes voor de nationale tv.

Meer vrouwen hebben die ervaring. Nurhan uit Egypte begon met tweets over dingen die haar opvielen in het land, nu heeft ze 2 miljoen volgers en heeft ze een eigen boek geschreven. Zayna uit Jordanië was door sociale media in staat om op haar zestiende een eigen mode- en marketingbedrijf op te richten.

En Zainab, geboren in Irak en nu woonachtig in Dubai, geeft lezingen over de hele wereld over alternatieve schoonheid -ze heeft zelf een beenprothese - en het beeld van Arabische vrouwen: "Het Midden Oosten verandert. Dankzij internet ken ik nu zoveel andere vrouwen met bijzondere ideeën."

Bekijk hieronder wie deze populaire influencers zijn en wat hun boodschap is:

Een blik op hun Instagrampagina's maakt een ding duidelijk. Net als westerser influencers lijkt hun leven zich eerder af te spelen in Instagramland dan in Irak, Egypte of Libië. We zien geen oorlog, geen armoede, geen torenhoge jeugdwerkloosheid. We zien wel: eten en koffie, mooie auto's, roze flamingo's, make-up en heel veel kleding.

Hoofddoekmode en glazen wijn

Maar juist kleding is bij uitstek een politieke zaak in deze regio. Zo willen Egyptische influencers met hoofddoek met hun hijabtutorials laten zien dat een hoofddoek niks zegt over de manier waarop je in het leven staat. "Ik wil een rolmodel zijn voor de jeugd, laten zien dat zij ook alles kunnen bereiken, als ik dat ook kan. Ook met een hoofddoek," legt Nurhan uit.

En Ohoud, ook Egyptisch, droomt van een eigen kledinglijn: "Ik draag mijn hoofddoek voor Allah, maar dat betekent niet dat het iets negatiefs moet zijn of dat je er niet leuk uit kunt zien."

Natuurlijk krijgen ze kritiek. Over dat ze überhaupt een hoofddoek dragen aan de ene kant, of over dat ze hem niet correct dragen aan de andere kant. De Jordaanse Zayna, zonder hoofddoek, die ook wel eens met een glas wijn poseert kent de kritiek: "Ik ben natuurlijk niet het toonbeeld van de traditionele Arabische vrouw, maar juist daarom kan ik ook een rolmodel zijn."

Noha uit Libië ziet dat de kritiek die populaire vrouwen op sociale media krijgen, andere vrouwen in haar land tegenhoudt. "Ik hoor heel vaak van andere vrouwen dat ze zouden willen zijn als ik, maar dat niet kunnen zijn." Omdat ze bang zijn voor wat de mensen zeggen. "Iedereen in Libië en ook verder in de Arabische wereld is daar altijd maar mee bezig. Ik niet, daarom ben ik zover gekomen. Ik doe wat ik wil en mijn vader en broers steunen mij daarin."

Soms is die kritiek zo hevig dat vrouwen stoppen met posten of zich bedreigd voelen. Maar eenmaal zichtbaar en populair op sociale media, laten de meeste influencers zich niet tegenhouden door de kritiek.

Ook deze vrouwen niet:

Problematischer is dat de opmars van nieuwe Arabische rolmodellen gepaard gaat met een andere ontwikkeling: die van het monddood maken van publieke figuren. In Saudi-Arabië worden het hele jaar al prominente mensen opgepakt, onder wie vrouwenrechtenactivisten en het land vaardigde zelfs enkele maanden geleden voor het eerst de doodstraf uit tegen zo'n vrouwelijke activiste.

Egypte zette onlangs een activiste in de cel voor twee jaar, omdat ze in een video op Facebook klaagde over seksuele intimidatie. De aanklacht? Het 'verspreiden van nepnieuws' en het doen van 'onfatsoenlijke uitingen'. En ook minder politieke mensen op sociale media lijken een belangrijker doelwit te worden.

Egyptische wet tegen influencers en moorden in Irak

Deze zomer nam Egypte een wet aan die het makkelijker maakt voor het regime om sociale media accounts te controleren. Iedereen met meer dan 5000 volgers wordt in het land gezien als mediakanaal en moet zich dus houden aan de regels voor de media. En die zijn dubieus in Egypte, dat op plek 161 van de 180 staat als het gaat om persvrijheid. Volgens Al-Jazeera betekent deze wet dan ook dat de staat deze accounts kan blokkeren of de influencers in kwestie kan beboeten of zelfs oppakken voor het verspreiden van nepnieuws.

In Irak is de situatie al helemaal zorgelijk. Daar werden vorige maand vier vrouwen vermoord, waaronder een vrouwenrechtenactiviste en de 22-jarige influencer Tara Fares, met bijna 3 miljoen volgers op Instagram. "Ik moest echt huilen en mijn moeder ook," zegt de Irakese Zainab, die sinds 2001 in Dubai woont. "Vooral de reacties met mensen die blij waren met haar dood, braken mijn hart." Ze doelt op reacties in de trant van: ze was een hoer of ze verdiende het. "Het gaat echt helemaal niet goed in Irak. Het maakt niet uit hoe iemand eruitziet."

Ook de Nederlandse Sabrine schrok heel erg van de Iraakse situatie. Helemaal toen ze las dat er nog twee andere vrouwen dood waren. Vrouwen die erg op haar leken: "Zij zaten net als ik in de beautywereld. Ik begrijp nog steeds niet waarom zulke invloedrijke vrouwen gewoon vermoord kunnen worden." Niet geheel toevallig vestigen steeds meer bekende influencers zich net als Sabrine in de Emiraten. Want dat is volgens haar, in elk geval nu nog, 'het walhalla voor de Arabische influencer'.