'Blunder op blunder' bij de GROe, maar gewone Rus blijft onwetend
Nog geen week geleden onthulde Nederland dat er in april vier agenten van de Russische militaire inlichtingendienst GROe het land waren uitgezet. Zij zouden hebben geprobeerd in te breken op het wifi-netwerk van de waakhond voor chemische wapens OPCW in Den Haag. Een spectaculaire zaak, waar maar weinig Russen zich druk om maken.
"De tv zwijgt erover," zegt journalist Pavel Kanygin van de onafhankelijke krant Novaja Gazeta. "En als in Rusland de tv zwijgt, betekent het dat de meerderheid van de mensen er niets over weet. Dat nieuws bestaat dan niet." Kanygin zelf weet er wel veel van. Hij houdt zich al jaren bezig met de Russische inlichtingendiensten en krijgt daar veel ruimte voor in zijn krant.
Pavel Kanygin (Novaja Gazeta) en Valery Solovey (Universiteit Moskou) over hoe in Rusland met het nieuws wordt omgegaan:
Het was niet voor het eerst dat leden van de GROe zijn betrapt. In Engeland zijn twee agenten bijna letterlijk stap voor stap gevolgd door videocamera's, toen ze in maart een aanval met het giftige novitsjok pleegden op de Russische oud-spion Sergej Skripal en zijn dochter Joelia.
De dienst zou ook betrokken zijn bij het transport van de BUK-installatie die de MH17 neerschoot, bij een enorm dopingschandaal in Rusland en bij inmenging in de Amerikaanse verkiezingen. Omdat er volgens Kanygin "blunder op blunder" is begaan, is de rol van de inlichtingendienst op straat komen te liggen. "Een schandelijke nederlaag."
Videocamera's
"Die blunders waren te voorspellen en te verklaren", zegt hij. "Zulke acties moeten niet worden uitgevoerd door militaire eenheden." Want, legt hij uit, de taak van de GROe is het verzamelen van militaire inlichtingen en het uitvoeren van geheime militaire operaties, waarvoor speciale troepen bestaan.
Kanygin: "De GROe is niet opgericht als dienst die in vredestijd vermetele operaties uitvoert in westerse landen. Het past niet in het karakter van de dienst om zonder opgemerkt te worden operaties uit te voeren als er geen sprake is van militaire acties, als er overal videocamera's hangen en als je veel vaardigheden nodig hebt, zoals kennis van de cultuur, traditie en de taal van het land waar je actief bent."
'Niet erg overtuigend'
Dat de GROe zich toch met acties als die in Den Haag bezighoudt, komt volgens hem doordat Defensie in Rusland de afgelopen jaren een enorm budget te besteden heeft gekregen. De dienst is aanzienlijk gegroeid en wil meer invloed ten opzichte van de 'civiele' inlichtingendiensten als FSB en SVR. Tegelijkertijd doet een aantal "haviken" in de top van de strijdkrachten er alles aan om een nieuwe Sovjet Unie op te richten en daar zetten ze de GROe voor in. Ze gaan ervan uit dat het Westen een nieuw IJzeren Gordijn zal optrekken als de acties van Russische agenten maar ver genoeg gaan.
Hoewel Rusland ontkent dat er in Den Haag sprake is geweest van een geheime operatie van de GROe, is het voor Valeri Solovey, professor aan de gerenommeerde Moskouse staatsuniversiteit, zo klaar als een klontje dat het wel zo is. Direct bewijs mag er volgens hem dan niet zijn, "het geheel van indirecte bewijzen is behoorlijk vernietigend voor Rusland". En de parallellen met bijvoorbeeld de Skripal-zaak en de inmenging in de Amerikaanse verkiezingen scheppen "een systeem van bewijs", zegt hij. Solovey: "Het ziet er voor het Westen veel overtuigender uit. Wat Rusland zegt, klinkt niet erg overtuigend."
Ze zullen blijven ontkennen, hopende dat de situatie ten goede zal veranderen.
De GROe-operaties staan volgens de professor vooral ten dienste van de Russische buitenlandse politiek. "Het doel is niet om de een of andere kandidaat verkiezingen te laten winnen. Zo stom zijn ze niet in Moskou, ze begrijpen ook wel dat dát onmogelijk is. Het doel is om instellingen en de westerse democratie in een negatief daglicht te stellen, om te laten zien dat ze corrupt en inefficiënt zijn, om een bepaalde mate van chaos en verwarring te scheppen."
Anders dan vaak wordt gesuggereerd, denkt Solovey niet dat de opdracht voor de GROe-operaties van president Poetin zelf komen. "Ik denk dat een paar vertrouwelingen naar hem toe zijn gekomen en hem hebben verteld: we kunnen op een bepaalde manier invloed uitoefenen op hoe de zaken in het westen verlopen," zegt hij. Voor die algemene doelstelling zou Poetin toestemming hebben gegeven, de concrete invulling van de acties aan de dienst zelf overlatend.
Hoewel het ook volgens hem steeds ongeloofwaardiger wordt om alles te blijven ontkennen, kan Moskou moeilijk anders. "Laten we ons eens afvragen wat het alternatief is. Moet Rusland het allemaal erkennen? Als het toegeeft, betekent het dat Rusland verantwoordelijkheid op zich neemt, inclusief de juridische. Dan komen er rechtszaken. Rusland zal dus nooit toegeven, nooit verantwoordelijkheid nemen. Ze zullen blijven ontkennen, hopende dat de situatie ten goede zal veranderen."
