Historische foto's ingekleurd: 'Je begrijpt beter wat ze meemaakten'

• Lambert Teuwissen

  redacteur Online

Rood. De Eiffeltoren moest echt rood zijn. Venetiaans rood om precies te zijn. "Dat was wel een verrassing. Mijn uitgever dacht dat ik gek geworden was", lacht Marina Amaral. Voor het boek De tijd in kleur gaf ze 200 zwart-witfoto's hun kleur terug, inclusief die ene van de bouw van de Eiffeltoren, in 1888 inderdaad rood.

"Nu kunnen we eindelijk weer zien hoe hij er bij de bouw uitzag. Je kunt het nauwelijks voorstellen dat de toren ooit rood is geweest. Het geeft een ander perspectief."

Schuif het rondje in het midden naar links of rechts om van zwart-wit naar kleur te switchen:

Mata Hari in kleurrijke gewaden. De brandende Hindenburg die de nacht feloranje verlicht. De gebroeders Wright zwevend boven gele duinen. Howard Carter die het gouden masker van Toetanchamon onderzoekt.

"De kleuren maken het mogelijk een band te voelen met die mensen. Je merkt dat het echte mensen waren. Je vergeet makkelijk dat deze gebeurtenissen een impact hadden op velen, mensen met een eigen leven, vrienden, dromen en ambities. Als je een foto in kleur ziet, begrijp je beter wat ze hebben meegemaakt."

"We wilden zo veel mogelijk landen en culturen als mogelijk behandelen. De lijst veranderde nog wel eens, als we geen foto konden vinden die ik goed kon inkleuren. De uitgever werd gek van ons, vier weken voor publicatie pasten we nog afbeeldingen aan."

Als voorbeeld noemt Amaral foto's van de Holocaust. Een afbeelding van lijken in Auschwitz haalde het niet, in plaats daarvan is de iconische barakfoto uit Buchenwald opgenomen. "Het was te heftig. De foto was in zwart-wit al schokkend, maar in kleur nog meer."

"We wilden echt voorzichtig te werk gaan met zo'n gevoelig onderwerp. We wilden niet beschuldigd worden van exploitatie door die foto te gebruiken. Daarom maakten we een veiligere keuze."

Met de ene foto was de 24-jarige Braziliaanse een uur bezig, anderen kostten een maand. Dat kwam ook doordat bij sommige veel onderzoek nodig was: Amaral wilde de kleuren zo natuurgetrouw mogelijk weergeven.

"De foto van negen koningen was een van de moeilijkste. Er waren zoveel kleine details: de medailles, de lintjes, de uniformen, details op de wanden en het tapijt. Ik moest wel drie, vier experts op het gebied van uniformen en koninklijke geschiedenis raadplegen. De kleuren van het tapijt en de details op de muren waren een artistieke keuze."

Ondanks al haar naspeuringen moest Amaral soms een knoop doorhakken. Zoals bij een foto van Robert Scotts expeditie naar de Zuidpool. Tussen de tinten wit, blauw en turquoise gaf ze een van de mannen een felroze jas.

"Dat was een artistieke interpretatie", geeft ze toe. "Ik had geen documenten of gegevens, geen kranten of boeken waarmee ik de originele kleur kon achterhalen. Toen ik het ijs en de omgeving had ingekleurd probeerde ik verschillende kleuren uit voor de kleding. Roze werkte het beste, om hem te laten afsteken tegen de achtergrond."

Het is voor critici misschien wel het grootste probleem met de foto's. Het inkleuren is een subtiele geschiedvervalsing, waarbij kijkers kunnen vergeten dat Amaral werkt op het snijvak van geschiedenis en kunst. In een tijd van nepnieuws zou dat het vertrouwen in origineel kunnen doen afnemen.

"We kunnen best beide versies bekijken en waarderen wat elke te bieden heeft", vindt Amaral. "We hoeven niet te kiezen. De originelen worden niet beschadigd tijdens het proces, dus we kunnen de ingekleurde versie hebben en de zwart-witte gewoon houden."