Scherp debater Alexander Pechtold was twaalf jaar het gezicht van D66

Alexander Pechtold was twaalf jaar het boegbeeld van D66. Hij werd in 2006 gekozen tot lijsttrekker van zijn partij voor de Tweede Kamerverkiezingen en sinds 30 november 2006 zit hij onafgebroken in de Kamer. Onder zijn leiding boekte D66 drie keer op rij een verkiezingsoverwinning. Pechtold wordt algemeen gezien als een geduchte debater, die zich als een vis in het water voelt in de Kamer. Vandaag kondigde hij zijn vertrek aan.

Bekijk het moment waarop Pechtold zijn vertrek aankondigde.

Vóór zijn Kamerlidmaatschap had Pechtold al ervaring opgedaan in andere politieke functies: gemeenteraadslid en wethouder in Leiden, burgemeester in Wageningen, partijvoorzitter van D66 en minister voor Bestuurlijke Vernieuwing en Koninkrijksrelaties in het tweede kabinet-Balkenende.

Als bewindsman was Pechtold de tussentijdse opvolger van zijn partijgenoot De Graaf. Die trad af nadat de Eerste Kamer een grondwetswijziging over de gekozen burgemeester had verworpen.

Kereltje Pechtold

Het ministerschap van Pechtold duurde maar iets meer dan een jaar (het kabinet viel en de D66-ministers stapten op) en hij bereikte in die periode weinig concreets. Pechtold kwam vooral in de publiciteit door gepeperde uitspraken, die irritatie opwekten bij collega's. Zo zei hij in een interview dat ministers vreselijker met elkaar omgaan dan wie dan ook en dat het in de politiek allemaal vuiler en vunziger is dan mensen denken. In die tijd gaf Volkskrant-journalist Jan Blokker hem de bijnaam 'Kereltje Pechtold'.

Na zijn dus weinig succesvolle ministerschap versloeg hij in een interne verkiezing Kamerlid Lousewies Van der Laan en hij werd lijsttrekker voor zijn partij. Bij de eerste Kamerverkiezingen waaraan Pechtold meedeed, leed D66 een fikse nederlaag en zakte de partij naar drie zetels, maar de drie keren daarna boekte hij telkens winst: onder leiding van Pechtold haalde D66 in 2010 tien, in 2012 twaalf en in 2017 negentien zetels in de Tweede Kamer.

Scherp in het debat

Meteen vanaf het begin wist het Kamerlid Pechtold door zijn scherpe en alerte manier van debatteren veel aandacht op zich te vestigen. Tijdens een Kamerdebat over het plan van het kabinet om nog geen JSF te kopen, maar wel een aanbetaling te doen voor de bouw, sneerde hij naar de PvdA: "Ik zou het bonnetje maar bewaren".

Toen het CDA een 'samenhangend rapport' wilde om te bekijken hoe de overheidsfinanciën gezond konden worden gemaakt, vond Pechtold dat er al genoeg gestudeerd was. Hij snelde met een stapel rapporten naar de interruptiemicrofoon en vroeg: "Zal ik er een nietje doorslaan?"

Pechtold zocht in het debat vaak de confrontatie met PVV-voorman Wilders, wiens ideeën over islam en asiel hij krachtig bestreed. Pechtold beschuldigde Wilders onder meer van het doen van xenofobe en racistische uitspraken.

Bekijk hieronder het lijsttrekkerschap van Pechtold in tien foto's:

Constructieve oppositie

Onder leiding van Pechtold positioneerde D66 zich steeds meer als de 'onderwijspartij' en minder als de partij van de staatsrechtelijke vernieuwing. Als lid van de 'constructieve oppositie' bood de D66-voorman het kabinet Rutte-II verschillende keren de helpende hand om afspraken te maken op diverse terreinen: op die manier verzekerde het kabinet zich van steun in de Eerste Kamer, waarin het geen meerderheid had.

In 2017 was Pechtold een van de hoofdrolspelers in de langste formatie uit de parlementaire geschiedenis. Na de verkiezingen van maart weigerde hij aanvankelijk mee te werken aan een coalitie met de ChristenUnie, maar toen andere mogelijkheden waren afgevallen, stemde hij toch in met besprekingen met die partij en uiteindelijk kwam er een regeerakkoord van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie.

Geen minister

Velen hielden er toen rekening mee dat Pechtold zelf ook lid van het kabinet zou worden, maar dat gebeurde niet. Volgens hem was het beter voor de stabiliteit van de coalitie als hij als ervaren parlementariër in de Tweede Kamer zou blijven. Aan het Binnenhof werd toen al gefluisterd dat misschien ook meespeelde dat je als Kamerlid makkelijker tussentijds naar een andere baan kunt overstappen dan als minister.

In zijn laatste jaar als Kamerlid kwam Pechtold geregeld in de publiciteit vanwege 'randzaken'. Zo ontstond ophef toen bleek dat hij van een Canadese oud-diplomaat een appartement had gekregen en dat hij dat niet in het geschenkenregister van de Kamer had gemeld. Pechtolds repliek was dat het appartement niets met zijn functioneren als politicus te maken had en dat het een privékwestie was.

Verder was in de media aandacht voor de gevolgen van een beëindigde relatie tussen Pechtold en een vrouw uit Meppel. De vrouw zegde het duoraadslidmaatschap voor D66 in de gemeenteraad van Meppel op. In haar ontslagbrief verwees ze naar perikelen rond haar relatiebreuk met Pechtold, waardoor ze niet meer geloofwaardig in de raad zou kunnen functioneren. Pechtold zei zich niet te herkennen in het geschetste beeld.