Is 9 cent korting genoeg om te kiezen voor suikervrije frisdrank?

Cola, sinas, dubbeldrank, limonade, energiedrankjes. Consumenten kiezen in de supermarkt vaak voor suikerhoudende frisdranken. Dat het niet de meest gezonde keuze is, weten veel mensen wel. Toch belanden de flessen en blikjes iedere keer weer in het winkelmandje.

Het kabinet heeft plannen om daar verandering in te brengen. In een conceptversie van het Nationaal Preventieakkoord dat het AD heeft ingezien staat dat lightdrankjes en bronwater goedkoper moeten worden dan suikerhoudende dranken. Als de verbruiksbelasting van suikervrije producten wordt geschrapt, scheelt het op een liter cola light of bronwater zo'n 9 cent.

Consumenten verleiden tot goedkopere keuzes maken via hun portemonnee is niet nieuw. In bijvoorbeeld Hongarije, Mexico en Groot-Brittannië geldt al een suikertaks. Het verschil met de Nederlandse plannen is dat daar ongezond duurder is gemaakt. In Nederland zou gezond goedkoper worden.

Suikertaks versus light-verlichting

Die methode heeft zichzelf al enigszins bewezen. Zo werkt de suikertaks in Mexico goed bij mensen met een lager inkomen, omdat zij het eerder in de portemonnee voelen. Ze kopen daardoor de duurdere ongezonde dranken minder snel.

In Groot-Brittannië zijn er ook positieve resultaten. Frisdranken met minder dan 5 gram suiker per 100 milliliter worden daar niet extra belast. Het gevolg is dat veel producenten het suikergehalte in hun dranken verlagen.

Het plan van staatssecretaris Blokhuis om niet een suikertaks, maar een light-verlichting in te voeren, kan ook positief uitpakken, zegt hoogleraar gezondheidscommunicatie Emely de Vet. "De keuze in bijvoorbeeld gezondere smaakwaters is de afgelopen jaren heel erg toegenomen. Hierop inzetten is geen slecht idee."

Hoogleraar voeding en stofwisseling Sander Kersten vindt het ook positief dat de overheid stappen neemt om de suikerconsumptie terug te dringen. Hij merkt wel op dat het lastig te zeggen is wat het effect gaat zijn. "Maar als we het niet proberen, weten we het niet."

"Gedrag is alleen moeilijk te veranderen", zegt Kersten. Consumenten weten vaak wel wat de gezonde keuze is. "Weten is een ding, vertalen naar gedrag is een ander ding."

Prijs is niet direct een reden tot gedragsverandering, vertelt De Vet. "De keuze in de winkel wordt deels bepaald door allerlei routines en gewoontes, maar ook door producten die strategisch zijn geplaatst en aanbiedingen." Ook smaak speelt een rol. Prijs is volgens haar vooral sterk van invloed als het bijvoorbeeld gaat om twee gelijke producten.

Groter prijsverschil nodig

Ook spelen allerlei andere factoren mee als het gaat om het maken van gezonde keuzes in de winkel. "Niet alleen voeding, maar ook roken, alcoholgebruik, beweging en slaap", soms De Vet op. "Die hangen vaak samen. Als het op ene vlak niet goed gaat, dan op het andere vaak ook niet."

De vraag blijft of de 9 cent die het kabinet van plan is genoeg is. Het Voedingscentrum denkt van niet. "Een kleine prijsaanpassing heeft niet veel effect heeft op het aankoopgedrag van de consument", zegt een woordvoerder. "De prijsverhoging of -verlaging moet groot genoeg zijn. Bij suikerhoudende dranken gaat het om een prijsverschil van minimaal 10 procent."