Elke Amerikaan nam oorlogsheld en politicus John McCain serieus

De zaterdagavond overleden Amerikaanse senator en voormalige Republikeinse presidentskandidaat John McCain (81) stond bekend als een onafhankelijk politicus die de afgelopen tientallen jaren vooral veel invloed had op het Amerikaanse buitenlandse beleid. In de VS werd hij omschreven als de 'maverick' van de Senaat, een non-conformist.

Hij was al geruime tijd ernstig ziek, waardoor hij al maanden niet meer in de Senaat was verschenen. Vorig jaar juli werd hersenkanker bij hem vastgesteld. De afgelopen maanden kwamen politieke vrienden als voormalig vicepresident Joe Biden en oud-senator Joe Lieberman bij hem thuis in Arizona op bezoek om afscheid te nemen.

In mei verscheen nog een boek van McCain, waarin hij pleitte voor een terugkeer naar een beschaafde manier van politiek bedrijven en afrekende met de door hem verafschuwde president Trump.

Het leven van John McCain lijkt op een speelfilm. Jaren krijgsgevangen in Noord-Vietnam en jaren later de presidentsverkiezingen verliezen van Obama. Een samenvatting van het leven van McCain in beeld:

Presidentskandidaat

McCain gold als een gematigde Republikein en was tientallen jaren lang een gezaghebbende senator, vooral op het gebied van de buitenlandse politiek en defensie. Hij verloor in 2008 als Republikeinse presidentskandidaat de verkiezingen van Barack Obama. Kort voor zijn overlijden betreurde hij dat hij de rechtse Sarah Palin als running mate had gekozen en niet de gematigde Lieberman.

In 2000 had hij ook een gooi naar het presidentschap gedaan. Hij werd toen bij de Republikeinse voorverkiezingen verslagen door George W. Bush.

McCain zat in de Amerikaanse politiek sinds 1982, toen hij in het Huis van Afgevaardigden werd gekozen. In 1986 werd hij voor Arizona in de Senaat gekozen, waarna hij nog vijf maal herkozen werd.

Oorlogsheld

Hij kwam uit een familie van militairen. Zijn vader en grootvader waren admiraal bij de Amerikaanse marine. Ook hijzelf werd beroepsmilitair bij de marine. Hij werd in 1967 bij een bombardementsvlucht boven Noord-Vietnam neergeschoten en raakte ernstig gewond, waardoor hij nooit meer zijn armen goed kon heffen.

McCain werd tot 1973 in Noord-Vietnam krijgsgevangen gehouden, waarvan twee jaar in eenzame opsluiting. Hij werd gemarteld en weigerde een aanbod om vrijgelaten te worden, omdat dit aanbod niet gold voor zijn medekrijgsgevangenen.

Door zijn periode in Vietnam had hij de reputatie van een oorlogsheld. Hij had een groot aantal militaire onderscheidingen. Trump beledigde hem tot op het bot door daar laatdunkend over op te merken: "Is hij een held omdat hij gevangen zat? Ik houd van mensen die niet gevangen genomen worden."

Gezaghebbend

Na zijn vrijlating bleef McCain in dienst van de marine, waar hij het bracht tot kapitein. In 1981 vertrok hij met een invaliditeitspensioen en verhuisde hij naar Arizona, waar hij zich richtte op een politieke carrière. Hij kwam in de commissie Buitenlandse Zaken van het Huis van Afgevaardigden, waarvoor hij in 1985 voor het eerst terugkeerde naar Vietnam.

Als senator speelde hij een belangrijke rol bij het herstel van de diplomatieke betrekkingen met Vietnam, in 1995. Hij gold toen al als een van de meest gezaghebbende senatoren.

Bush

In 2000 verloor hij de strijd om de Republikeinse nominatie voor het presidentschap van Bush jr., die met succes de evangelische kiezers tegen hem mobiliseerde. In de jaren daarna keerde hij zich meermalen tegen Bush. Zo stemde hij tegen belastingverlagingen en zette hij zich in voor een actieve klimaatpolitiek, waar Bush niets van moest hebben.

Ook zette hij zich in om de verlammende verdeeldheid tussen Republikeinen en Democraten te overwinnen. Er werd enkele malen gesuggereerd dat hij de Republikeinse Partij zou verlaten, maar zelf heeft hij altijd ontkend dat hij dat overwoog.

Irak

Na de aanslagen van 11 september 2001 steunde hij wel het buitenlandbeleid van Bush. Zo stond hij achter de oorlogen in Afghanistan (vanaf 2001) en Irak (vanaf 2003). In 2005 werd op zijn initiatief in de wet opgenomen dat de krijgsgevangenen op Guantánamo Bay niet inhumaan behandeld mogen worden. Bush had gedreigd met een veto, maar legde zich er toch bij neer.

McCain trok jarenlang de optimistische verhalen over successen in de Irak-oorlog in twijfel. Hij vond dat de Amerikanen zich niet moesten terugtrekken, maar juist een grotere inspanning moesten leveren. In 2007 werd mede op zijn aandringen de Amerikaanse militaire aanwezigheid in Irak opgevoerd om het geweld in het land onder controle te krijgen.

In 2008 won hij als 71-jarige alsnog de Republikeinse nominatie bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen, waarin hij het moest opnemen tegen Barack Obama. Omdat McCain werd gewantrouwd door de rechtervleugel van de Republikeinse partij, koos hij gouverneur Sarah Palin van Alaska als running mate. Het bracht aanvankelijk enthousiasme teweeg bij de Republikeinse aanhang, maar de keuze keerde zich op den duur tegen hem doordat Palin gematigde kiezers afstootte.

McCain beschuldigde Obama van socialisme en zei dat de gewone Amerikaan - 'Joe the Plumber' - het slachtoffer van Obama's belastingpolitiek zou worden. Maar hij weigerde mee te doen aan het demoniseren van Obama. Toen op een campagnebijeenkomst een vrouw in het publiek zei dat Obama niet te vertrouwen was omdat hij een Arabier was, zei McCain: "Nee mevrouw, hij is een nette familieman, een burger, met wie ik alleen van mening verschil over politieke kwesties."

McCain verloor de verkiezingen kansloos met 173 tegen 365 kiesmannen. Obama zocht als president geregeld het advies van McCain, die niettemin stevige kritiek op hem leverde. Zo pleitte hij meermaals vergeefs voor militaire interventie in de Syrische burgeroorlog en keerde hij zich tegen Obamacare, het volgens hem veel te dure en inefficiënte zorgstelsel dat onder Obama werd ingevoerd.

Trump

Tijdens de presidentsverkiezingen van 2016 trok McCain zijn steun voor Trump in, nadat was gebleken dat hijzelf vrijwel zeker zou worden herkozen als senator. Hij zei dat Trump het onmogelijk maakte hem te steunen vanwege diens neerbuigende opmerkingen over vrouwen en zijn opschepperij over handtastelijkheden.

Toen op 14 juli 2017 een bloedprop boven zijn linkeroog verwijderd werd, bleek dat McCain een hersentumor had. Kort daarna werd vastgesteld dat hij leed aan een agressieve vorm van hersenkanker.

Obamacare

Elf dagen na zijn operatie keerde hij terug in de Senaat om te stemmen over Obamacare. Hij bezorgde Trump de grootste nederlaag van zijn presidentschap door tegen afschaffing van het zorgstelsel te stemmen. Hij had zich steeds tegen Obamacare verzet, maar vond het Republikeinse alternatief onverantwoord, waardoor het met 51 tegen 49 stemmen sneuvelde in de Senaat.

Hij hield daarbij een emotionele rede waarin hij de polarisatie in het Congres hekelde. Hij pleitte voor meer samenwerking en meer zorgvuldigheid bij beleid voor een sector waarin levens op het spel staan en die een zesde van de Amerikaanse economie omvat.

Het was een van zijn laatste openbare optredens. Vanaf december 2017 bleef hij thuis in Arizona voor de behandeling van zijn ziekte. McCain laat een vrouw en zeven kinderen na.