Als het spoor straks vol is en de weg ook, wat dan?

• Mitchell van de Klundert

  redacteur Online

Binnen tien jaar wordt het te druk op de Nederlandse sporen. Daarvoor waarschuwt ProRail vandaag. Om straks toch alle reizigers te kunnen vervoeren is het aanleggen van méér spoor niet de oplossing, zegt de spoorbeheerder. Wat dan wel? ProRail denkt aan een nauwkeurigere dienstregeling en aan metro-achtige treinen, maar is dat genoeg? Of zijn er misschien radicalere oplossingen nodig voor het personenvervoer van de toekomst?

"We kunnen het spoor gewoon niet voller stoppen dan het nu zit", zegt Ruud Hornman, verkeersdeskundige van de Breda University. Een van de oplossingen die hij ziet is het bieden van alternatieven voor het goederenvervoer in plaats van het spoor. "Dat zorgt voor meer ruimte voor passagierstreinen. Die goederen kunnen op een gegeven moment misschien mee met de hyperloop, een vacuümtrein die wordt ontwikkeld naar een idee van Elon Musk."

'Zelfrijdende karretjes'

Geert Kloppenburg, mobiliteitsexpert, ziet een heel andere oplossing voor drukke sporen. "Het spoor is nu vooral afgesteld op personenvervoer tussen grote steden, terwijl de kleinere stations op veel plaatsen steeds belangrijker worden. We zien dat de behoefte van reizigers steeds vaker op andere plekken zit."

Kloppenburg doelt op het vervoer over een afstand van 5 tot 25 kilometer tussen woon- en werklocatie. Als je op die relatief korte afstand een stuk meer reizigers wil vervoeren, ziet hij eigenlijk maar één echte goede oplossing: een geautomatiseerde trein. "Je kan het ook een metro of lightrail noemen, maar ik gebruik het liefst de benaming 'zelfrijdende karretjes'. Je kan ze vlak achter elkaar laten rijden en waar nodig de capaciteit vergroten. Stel: de Johan Cruijff Arena loopt uit, dan heb je met een druk op de knop meer karretjes. In Parijs doen ze dit ook."

Sprinters schrappen

Hornman stelt een ander idee voor: hij denkt dat het beter werkt om op termijn sprinters en stoptreinen te schrappen en die reizigers met zelfrijdende bussen te gaan vervoeren. "Je laat dan enkel nog intercity's rijden, daar kun je er dan veel meer van kwijt op het spoor. De techniek voor die autonome bussen is er nu nog niet, maar over tien jaar wel. Belangrijk is wel dat ze een eigen rijstrook krijgen."

Zo'n bus heeft verschillende voordelen ten opzichte van de sprinter, aldus Hornman. "Er zit geen dure machinist meer in, de bus kan omrijden en je hebt dus geen last van kapotte bovenleidingen of iets dergelijks. Je hoeft dit trouwens niet meteen overal in te voeren, start eerst eens op een paar trajecten. Probeer het uit."

Op de weg

Niet alleen op het spoor, ook op de weg moet er iets veranderen, schreef de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur in het rapport Van B naar anders, dat in mei uitkwam. De raad pleit voor een beter gebruik van de bestaande infrastructuur en niet voor meer asfalt of spoor. Wel ziet de raad mogelijkheden voor "verhandelbare spitsrechten voor de weg", op drukke momenten moeten automobilisten dan het recht kopen om te mogen rijden op de snelweg.

Mobiliteitsexpert Kloppenburg ziet ook op de weg veel ruimte voor verbetering. "De capaciteit van de snelweg wordt nu vaak teniet gedaan door de drukte. Daar moet iets veranderen. Je kan bijvoorbeeld automobilisten een paar minuten laten wachten bij een toerit, ze mogen er pas op als de capaciteit van de weg het aankan."

Toch kom je als automobilist uiteindelijk alsnog in de knel: je moet namelijk op een gegeven moment ook weer van de weg af. "Daar bij de afrit, het eerste stoplicht ná de snelweg, is de trechter het dunst en het probleem het grootst", zegt Kloppenburg.

"Je kan mensen niet langer op de snelweg houden, dus eigenlijk is de echte oplossing voor dat probleem gewoon minder automobilisten. Die moeten we dus toch in het openbaar vervoer weten te krijgen."

Zelfrijdende auto's

Hornman denkt daar anders over. Hij ziet voor de volle Nederlandse snelwegen vooral een rol voor zelfrijdende auto's. "Als die uiteindelijk helemaal zelf rijden en rekening houden met andere voertuigen, kun je veel meer voertuigen op de weg kwijt."

Hij heeft ook nog een totaal andere suggestie. "Hier maak je meestal weinig vrienden mee, maar moeten we eigenlijk per se mobiel zijn? Die vraag krijgt meestal niet veel bijval, maar zouden we niet gewoon dichter bij ons werk moeten gaan wonen, of meer vanuit huis werken?"