Woningzoekenden zonder urgentieverklaring vissen steeds vaker achter het net

• Joukje Beiboer

  redacteur Economie

Een steeds groter deel van de sociale huurwoningen in de grootste steden gaat naar woningzoekenden met een urgentieverklaring, blijkt uit cijfers die de gemeenten op verzoek van de NOS beschikbaar hebben gesteld. Mensen met zo'n verklaring krijgen voorrang op een woning. De wachttijden voor mensen zonder zo'n verklaring lopen mede hierdoor op.

Amsterdam spant de kroon, daar ging vorig jaar 44 procent van de woningen naar urgente woningzoekenden. Dat is bijna een verdubbeling ten opzichte van 2014. "De urgentieverklaring verliest zo zijn waarde", zegt een woordvoerder van woningbouwvereniging Ymere. "Het zijn er gewoonweg te veel. Iedereen, ook mensen met een urgentieverklaring, moet nu wachten op een woning."

De Amsterdamse Morraya (28) kan geen sociale huurwoning vinden. In deze video vertelt ze wat dat met haar doet:

Woningbouwvereniging Ymere ziet de samenstelling van de groep mensen die instroomt veranderen. Daardoor ontstaan problemen in wijken, zeggen ook andere corporaties. Steeds vaker krijgen ze te maken met verwarde huurders. "Als er woningen vrijkomen en je moet mensen plaatsen, betekent dit namelijk dat het aandeel urgenten in wijken ook stijgt." En dat zijn vaker mensen die extra aandacht nodig hebben.

Sinds 2015 is het landelijk beleid om mensen uit zogenaamde "kwetsbare groepen" vaker zelfstandig in wijken te laten wonen. Het gaat dan bijvoorbeeld om mensen met psychische problemen, ex-daklozen of mensen met een verstandelijke beperking die uitstromen uit een opvang.

In Amsterdam is de uitstroom uit de maatschappelijke opvang bijvoorbeeld enorm gestegen. De afgelopen jaren is dit aantal meer dan verdrievoudigd. In 2017 kregen 941 mensen vanuit een maatschappelijke opvang een sociale huurwoning toegewezen, in 2015 ging het nog om 273 mensen.

"We hebben in september 2016 de principiële keuze gemaakt om kwetsbare volwassenen waar mogelijk een thuis in de wijk te geven met passende begeleiding op de woning", zegt een woordvoerder. "Dit naar aanleiding van goede resultaten van Housing First in Amsterdam." Dat betekent dat mensen eerst een woning krijgen en vanaf daar gaan werken aan hun problemen.

Van de grootste steden worden vooral in Amsterdam steeds meer huurwoningen toegewezen aan mensen met een urgentieverklaring. Maar ook in Rotterdam, Den Haag en Utrecht stijgt dat percentage:

Ook in Rotterdam stijgt deze groep urgenten. In 2017 deden bijna 650 mensen een urgentieaanvraag vanuit de maatschappelijke opvang, in 2015 waren dat er nog 200 minder. In Utrecht is het aandeel urgenten dat een sociale huurwoning kreeg, tussen 2016 en 2017 beperkt gestegen. Dit zou de komende jaren wel kunnen oplopen, omdat de gemeente nog bezig is met een plan voor het huisvesten van mensen uit de maatschappelijke opvang.

Aedes, de vereniging van woningcorporaties, ziet ook de groep ouderen onder sociale-huurwoningzoekers toenemen. "De trend is immers: zo lang mogelijk thuis blijven wonen. Het aantal bejaardentehuizen neemt af, waardoor steeds meer ouderen een beroep moeten doen op een sociale huurwoning." Ook is het aantal statushouders dat een sociale huurwoning betrekt, in grote steden de afgelopen jaren toegenomen, al neemt het vanaf 2016 over het algemeen wel weer af.

Lange inschrijftijd

Een stijgend aandeel urgenten betekent dat het voor niet-urgente woningzoekenden lastiger wordt een sociale huurwoning te krijgen. "Heb je in een stad als Amsterdam geen urgentieverklaring, dan vind je eigenlijk al helemaal geen sociale huurwoning meer", zegt een woordvoerder van Aedes. Daar is de gemiddelde wachttijd inmiddels 15 jaar. "Triest maar waar."

Bekijk de gemiddelde inschrijftijd voor woningzoekenden in de tabel hieronder:

Een aantal gemeenten lijkt de verdeling van sociale huurwoningen op een andere manier te willen aanpakken. Nu geldt vaak: hoe langer iemand ingeschreven staat, hoe meer kans diegene heeft op een woning. Veel mensen schrijven zich dan ook al vroeg in terwijl ze nog geen woning zoeken. Zo bouwen ze inschrijfduur.

De gemeente Rotterdam is sociale huurwoningen nu op een andere manier gaan verdelen. Hier kunnen mensen onder andere via loting aan een woning komen. Hierdoor komen mensen met een kortere inschrijfduur vaker in aanmerking voor een woning.

"In 2016 zijn we hier in Rotterdam mee begonnen", zegt een woordvoerder. "We zien dat de inschrijfduur daardoor met vier maanden is afgenomen en we hopen dat die nog verder daalt."

Ook in andere steden wordt gekeken hoe de sociale huurwoningen anders verdeeld kunnen worden zodat ook starters en mensen die snel een woning nodig hebben een plek krijgen. De gemeente Amsterdam praat bijvoorbeeld met woningcorporaties over een nieuw systeem van toewijzing. Volgend jaar moet er een voorstel liggen.

Scheefwoners aanpakken

Tot die tijd proberen woningcorporaties op andere manieren meer beweging te krijgen in de sociale huurwoningmarkt. Dat doen ze bijvoorbeeld door de huren voor scheefwoners fors te verhogen. Dit zijn mensen die een sociale huurwoning hebben en eigenlijk, gezien hun inkomen, wel iets anders zouden kunnen huren of kopen, maar toch blijven.

Om het woonprobleem echt aan te pakken, moet er volgens Aedes vooral heel veel bijgebouwd worden. Maar daarvoor zijn volgens de belangenclub snel meer financiële middelen en bouwlocaties nodig.