Migratie op de grens tussen Eritrea en Ethiopië: 'Dood of de vrijheid'

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

Een groep jongeren ligt op matrassen op de vloer. De afgelopen nacht zijn ze vanuit Eritrea naar Ethiopië gelopen op plastic schoenen. Het zijn vooral jonge mannen; 18,19 en zelfs 14 jaar. Aan de Ethiopische kant zijn ze bij de grens door soldaten opgepikt en naar een klein verzamelpunt voor migranten gebracht.

Iedere maand komen er zo'n 2200 migranten uit Eritrea aan in Ethiopië. De grote buur heeft een opendeurbeleid: migranten zijn welkom. Velen komen uiteindelijk in Europa terecht. Na Syriërs zijn Eritreeërs de grootste groep migranten in Nederland. Enkele duizenden vluchten niet eerst naar Ethiopië, maar beginnen hun reis in Sudan.

Eindeloze dienstplicht

Bij het verzamelpunt vinden we de 21-jarige Sirak. Hij is een soldaat en was gelegerd aan de grens. "Midden in de nacht werd ik wakker. Ik zag dat alle soldaten sliepen met hun geweren in hun armen geklemd. Dat was een goed moment om te ontsnappen."

De dienstplicht in Eritrea is gedwongen en eindeloos. Het is de voornaamste reden die de jonge migranten noemen om te vertrekken. Velen doen dat vlak voordat ze worden opgeroepen. Daarom zie je ook veel minderjarigen alleen vertrekken.

Bekijk hier de reportage die Elles daarover maakte voor de NOS:

Eritrea's president Isaias Afwerki regeert met harde hand. In het land zijn sinds 1991 geen verkiezingen meer geweest, heeft geen grondwet of vrijheid van meningsuiting. En hij heeft het conflict met Ethiopië altijd gebruikt om de nationale dienstplicht te verantwoorden. Verreweg de meeste vluchtelingen die van Eritrea naar Nederland vluchten, krijgen in Nederland een verblijfsvergunning vanwege de slechte situatie in eigen land.

Economische samenwerking

Maar afgelopen week sloten de twee landen tot ieders verbazing vrede. De hoop is dat het land het nu economisch beter gaat doen. Ethiopië wil de haven van Eritrea gaan gebruiken en ook de vliegverbinding tussen de twee landen wordt hersteld.

Fafa Olivier Attidzah van de VN-Vluchtelingenorganisatie in Shire, een plaatsje dichtbij de grens, denkt dat de stroom migranten daarom op lange termijn ook kan afnemen. "Een land dat in oorlog is, investeert meer in oorlog dan in ontwikkeling. Met vrede kunnen ze meer investeren in werkgelegenheid." Ook zouden volgens hem andere factoren waarom mensen nu vluchten weggenomen kunnen worden. Daarmee doelt hij op de dienstplicht.

Maar er is een lange weg te gaan. President Afwerki zou kunnen kiezen voor hervormingen en een positiever einde aan zijn leiderschap voor de geschiedenisboeken. Maar aan de andere kant kan hij ook gaan voor economische ontwikkeling zonder een verbetering van de mensenrechtensituatie.

'Wij willen democratie'

De migranten aan de grens hebben er een hard hoofd in."Ik denk niet dat de Eritrese overheid nu gaat veranderen," zegt de 30-jarige Nitsihto, die samen met haar man en 4-jarige dochtertje is gekomen. "Onze leiders zijn nog steeds dezelfde mensen. Ze geven ons geen banen, huizen of eten. Ik kan daar niet blijven."

"Wij willen democratie," zegt een andere migrant van 19. "Dat is er nog steeds niet."

Pas als er echt hervormingen komen, zegt een enkeling te denken aan teruggaan. Voor nu hebben ze een ander plan. De migranten gaan met de bus verder naar een centrum waar ze worden geregistreerd. Daarna worden ze verspreid over vluchtelingenkampen. Volgens de VN blijven de meesten niet in Ethiopië. Tachtig procent verdwijnt uiteindelijk uit de kampen en velen wagen de gevaarlijke tocht naar Europa.

Nederland

Ook Sirak wil naar Europa. "Ik wil een vrij man zijn. Ik wil werken en niet mijn hand op houden." Hij probeerde het al een keer eerder en kwam niet ver, maar tot Sudan. Toen was zijn geld op. Platzak keerde hij terug naar Eritrea, waar hij twee jaar gevangen werd gezet als straf voor zijn vlucht. Dat wil hij nooit meer. "Het is mijn dood of de vrijheid."

Een 14-jarige jongen in de bus, die zonder zijn ouders is gekomen, wil graag naar Nederland. "Daar woont mijn zus." Hij hoopt op gezinshereniging. Lukt de legale route niet dan gaat hij alsnog naar Nederland, door de Sahara. Op dezelfde plastic schoenen waarop hij de verre en gevaarlijke reis is begonnen.