Heeft tbs nog wel zin na ruim twintig jaar in de cel?
28 jaar gevangenisstraf en daarna tbs met dwangverpleging. Het is de straf die de rechter vandaag oplegde aan Michael P. voor het ontvoeren, verkrachten en doden van de 25-jarige Anne Faber. Het vonnis is gelijk aan de eis, maar het is een opvallende straf. Dat komt door de tamelijk zeldzame combinatie van de lange celstraf en daarna gedwongen behandeling.
P. kan in de praktijk pas beginnen aan zijn tbs na 23 jaar gevangenisstraf. "Heeft een behandeling nog wel zin na zoveel jaar?", vraagt strafpleiter Jan-Jesse Lieftink zich af. Hij is bestuurslid van de Vereniging van tbs-advocaten. "Maar die zinloosheid is misschien ook wel de bedoeling van de rechtbank, die P. omschrijft als een gewetenloze man die zijn eigen perverse wensen belangrijker vindt dan het leven van zijn medemens."
Een tbs'er mag namelijk alleen terugkeren in de maatschappij als de behandeling is geslaagd. Lieftink: "De kans is groot dat P. uiteindelijk op de longstay-afdeling belandt, waar hij nooit meer wegkomt. Als je die insteek hebt, geef dan levenslang. Daar is het voor."
Toch kan een tbs-behandeling best zin hebben na zoveel jaar, denkt Wineke Smid van De Forensische Zorgspecialisten. "Tbs op latere leeftijd kan best, wij hebben ook oudere patiënten."
Er zitten voor- en nadelen aan, vertelt de onderzoekster. "Naarmate de jaren vorderen, vlakken eigenschappen wat af, dus ook de slechtere en risicovollere aspecten van een mens. Die zijn dan wellicht makkelijker te behandelen." Aan de andere kant is het delict lang geleden als de behandeling start. "Dat maakt het moeilijker om de gebeurtenissen goed te herinneren en vragen te beantwoorden als: wat was er allemaal gaande toen je dit deed?"
Wat latere resocialisatie ook moeilijker maakt, is het feit dat een veroordeelde op een gegeven moment niet zoveel meer heeft in de buitenwereld. "Dus dan duurt het ook weer langer." Maar al met al ziet Smid behandeling na een lange celstraf niet als probleem. "Er zitten misschien nadelen aan, maar dat is dan maar zo, want vergelding moet ook een plek hebben."
Ik zie dat rechters en OM steeds vaker hogere gevangenisstraffen combineren met tbs.
Een reden waarom er geen levenslang is opgelegd is de angst dat P. dan op termijn zonder adequate behandeling kan vrijkomen, denkt tbs-advocaat Lieftink. Bij levenslang is er na 25 jaar een toetsingsmoment waar wordt bekeken of iemand kan re-integreren. "Maar dat betekent niet dat dat ook echt gebeurt. Ook een verplichte behandeling kan onderdeel van resocialisatie zijn."
Tbs wordt in deze zaak als een soort betere versie van levenslang gepresenteerd, vindt Lieftink. "Maar tbs is gericht op terugkeer in de maatschappij, terwijl levenslang in principe gewoon levenslang is. En nu probeert de rechtbank P. met tbs juist zolang mogelijk uit de samenleving te houden, uit angst voor dat toetsingsmoment. Dat deugt niet."
Toch denkt Lieftink dat we in de toekomst vaker dit soort vonnissen gaan zien. "Ik zie dat rechters en OM steeds vaker hogere gevangenisstraffen combineren met tbs, in plaats van levenslang opleggen uit angst voor dat toetsingsmoment."
Op ons bordje
Ook ziet hij in zijn praktijk dat rechters na de dood van Anne Faber vaker tbs opleggen. Dat komt onder meer door de eerdere veroordeling van Michael P. waarin hij voor twee verkrachtingen geen tbs kreeg opgelegd. Hij weigerde toen mee te werken aan een onderzoek in het Pieter Baan Centrum.
Dat leidde tot verontwaardiging, ook bij de vader van Anne Faber die vond dat de rechter in die zaak moest opstappen. Lieftink: "Dat heeft er bij de rechterlijke macht enorm ingehakt. Mogelijk dat rechters nu eerder denken: als het kan dan leggen we maar tbs op, anders krijgen we het later op ons bordje."
