Russische trollen op Twitter: een constant kat-en-muisspel

Dat Twitter vol zit met Russische trollen, daar is al vaak over geschreven. Het platform worstelt er al jaren mee, zoals rond de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Het ging toen vooral over wat er in de Verenigde Staten gebeurde. Nu zijn de eerste stukjes bewijs boven tafel gekomen dat de trollen - profielen die onrust willen stoken op sociale media - zich ook op Nederland hebben gericht.

NRC heeft ontdekt dat Russische trollen in 2016 en 2017 bij elkaar 940 Nederlandstalig tweets hebben verstuurd. Dat is inclusief retweets, waarbij een bericht van iemand anders opnieuw wordt gedeeld. Het gaat om een zeer klein deel van in totaal 200.000 berichten die de krant analyseerde. De impact die ze hebben gehad, is waarschijnlijk nihil.

Het onderzoek van NRC beslaat 3814 profielen. Die heeft het sociale netwerk inmiddels verwijderd, daardoor zijn niet alle berichten terug te vinden. Dat maakt het dus ook onmogelijk om een totaal beeld te krijgen van de situatie. Daarnaast is de kans heel groot dat dit niet alle profielen zijn.

Makkelijk en anoniem

De tweets die NRC heeft gevonden, zijn een klein onderdeel in een veel grotere strijd tussen de trollen en Twitter. Het sociale netwerk is groot geworden dankzij een laagdrempelig mechanisme: het is heel makkelijk om nieuwe accounts aan te maken - dit kan zelfs softwarematig worden geautomatiseerd - en je kunt anoniem blijven (al neemt Twitter steeds meer maatregelen om trollen te weren).

Het heeft Twitter de afgelopen jaren tot een doelwit gemaakt. De trollen zouden per dag duizenden socialemediaprofielen aanmaken, zegt journaliste Ljoedmila Savtsjoek tegen NRC. Ze ging in 2014 twee maanden undercover bij de inmiddels beruchte Sint-Petersburgse 'trollenfabriek'. Het is daarmee voor netwerken zoals Twitter dweilen met de kraan open. Volgens Savtsjoek is het lang niet de enige vestiging in Rusland. Waar de andere 'fabrieken' zitten, is onduidelijk.

Uit gesprekken van The New York Times en The Washington Post met ex-werknemers eerder dit jaar bleek dat een deel van de trollen werkt voor de Amerikaanse markt (met als belangrijke doelwit Facebookgebruikers) en een deel voor de Russische markt. Verder hadden de trollen Duitsland, Groot-Brittannië en Frankrijk in het vizier. En dus ook Nederland, zo blijkt nu.

Dat Twitter in zijn maag zit met de accounts, dat is wel duidelijk. In mei maakte het bedrijf bekend de zichtbaarheid van trollen te verkleinen. Op basis van gedrag gaat het accounts die voldoen aan bepaalde eisen als het ware verstoppen. Het moet ervoor zorgen dat kwalitatieve tweets in gesprekken en in de zoekresultaten meer zichtbaar worden. Daarnaast bevestigde het platform onlangs aan The Washington Post dat het in mei en juni bij elkaar 70 miljoen accounts heeft verwijderd.

Afgelopen vrijdag begon Twitter daarnaast met een grote schoonmaak van vergrendelde accounts. Het gaat om accounts die verdacht gedrag hebben vertoond en waarvan de eigenaar niet bij Twitter heeft aangeklopt om het profiel te laten ontgrendelen. Voor Twitter een teken dat het om een nep-account gaat. Het gaat dan niet per se om Russische trollen, maar de kans is groot dat die er ook bijzitten.

Twitter neemt deze maatregelen niet voor niks: de druk om iets te doen tegen dergelijke nep-accounts, die het platform bevuilen, neemt toe. Het is dus ook in het eigen belang van het netwerk.

Andere sociale netwerken

In het verhaal van NRC gaat het vooral over Twitter. Maar dat is niet het enige en niet het belangrijkste netwerk dat door de trollen is misbruikt. Facebook - toen en nu het grootste sociale platform ter wereld - werd ook steevast aangegrepen voor het verspreiden van nepnieuws en politiek getinte advertenties. Ook waren de trollen actief op Instagram, YouTube, Reddit en Tumblr.

In alle gevallend geldt dat het nog altijd onduidelijk is geweest in hoeverre de berichten op de sociale media impact hebben gehad. Experts twijfelen sinds de Amerikaanse presidentsverkiezingen aan de invloed van de berichten.