Onderzoekers 'realistisch optimistisch' over nieuw hiv-vaccin
Er lijkt vooruitgang te worden geboekt in de lange zoektocht naar een hiv-vaccin. Het gerenommeerde medische tijdschrift The Lancet publiceerde afgelopen weekend online over onderzoek naar een nieuw vaccin. In een begeleidend commentaar sprak het blad van "een stap vooruit naar een vaccin tegen hiv/aids".
Hanneke Schuitemaker, een van de drijvende krachten achter de al vijftien jaar durende zoektocht naar het vaccin, is "realistisch optimistisch". Schuitemaker is hoofd vaccinontwikkeling bij Janssen Vaccines and Prevention, de vaccin-tak van 's werelds grootste farmaceut Johnson & Johnson.
Het vaccin dat wordt ontwikkeld heeft in de allereerste onderzoeken bij gezonde mensen bewezen veilig te zijn. Bovendien zorgt het voor een sterke reactie van het eigen afweersysteem. Het vaccin zet het eigen immuunsysteem van het lichaam flink aan het werk.
Hoe enthousiast ze ook is, Schuitemaker beseft dat er nog veel mis kan gaan voor er een goed werkend vaccin tegen hiv is. "Natuurlijk moeten we eerst nog wel aantonen dat het vaccin mensen ook echt tegen hiv beschermt." Op de internationale aids-conferentie die eind juli in Amsterdam wordt gehouden, presenteren de onderzoekers de aanvullende resultaten van hun onderzoek.
Het nieuwe vaccin is anders dan eerdere vaccins die mislukten. Het is de bedoeling dat het bescherming biedt tegen een reeks varianten van hiv. "We hebben een mozaïek gemaakt van hiv-eiwitten, van kleine stukjes van allerlei varianten van het virus. Die stukjes hebben we aan elkaar geplakt. Daardoor hopen we een goede bescherming te krijgen", zegt Schuitemaker.
Zulke bescherming is nodig omdat er veel verschillende hiv-varianten bestaan. Een vaccin dat in Afrika tegen hiv beschermt, is niet per se ook werkzaam tegen de versie van het virus die je in bijvoorbeeld Nederland tegenkomt. "Door de mozaïekmethode hopen we het vaccin zowel in de westerse wereld toepasbaar te maken als in Afrika of Azië."
In het onderzoek dat in The Lancet wordt beschreven, zijn zeven verschillende varianten van het vaccin getest. Bij de studie kregen 393 gezonde vrijwilligers in twaalf klinieken in de Verenigde Staten, Thailand, Zuid-Afrika en het oosten van Afrika twee keer een bepaalde variant van het vaccin ingespoten. Daarna kregen ze nog twee keer een booster, een extra dosis van het vaccin. Bij alle deelnemers aan de studie liet het eigen immuunsysteem een sterke afweerreactie zien.
Testen in Afrika
Een van die zeven varianten gaf de sterkste afweerreactie bij mensen. Bovendien beschermde diezelfde variant van het vaccin resusapen in twee derde van de gevallen tegen een virus, dat vergelijkbaar is met hiv. Dit vaccin wordt nu verder getest. Dat gebeurt in het zuiden van Afrika.
In Zuid-Afrika, Zimbabwe en Malawi zijn al deelnemers geworven. In Zambia is toestemming verkregen voor het onderzoek en in Mozambique loopt die procedure nog. De onderzoekers willen dat in totaal 2600 vrouwen tussen de 18 en 35 jaar gaan deelnemen aan de studie. Het gaat om vrouwen met een verhoogd risico om hiv overgedragen te krijgen. Doel van het onderzoek is om te kijken of het vaccin tot minder hiv-infecties leidt bij de vrouwen. De studie duurt minstens een jaar of drie.
"We doen dat in zuidelijk Afrika om dat daar het risico om hiv op te lopen veel hoger is dan op veel andere plekken", zegt Schuitemaker. "Dat maakt het mogelijk om daar een studie te doen om te kijken of ons vaccin daadwerkelijk beschermt tegen hiv-infecties."
