Hoe sluimerende onvrede in Kameroen misschien uitmondt in burgeroorlog
Een Nederlandse correspondent in Afrika verslaat oorlogen en bericht over vredesoverleg. Sluimerende conflicten liggen wat minder voor de hand, omdat geweld op plaatselijk niveau met een beperkt aantal slachtoffers nu eenmaal het nieuws in Europa niet haalt. Maar wat als zo'n beperkt conflict langzaam uitgroeit tot een echte oorlog? In Kameroen gebeurt dat: daar is het geweld langzaam aan het escaleren.
Er vielen ruim twintig doden toen het leger van Kameroen het stadje Menka omsingelde en op vermeende separatisten schoot. Dat incident was eind mei. Veel eerdere schietpartijen tussen leger en aanhangers van een afscheidingsbeweging zijn nooit gemeld.
Mensenrechtenorganisaties omschrijven het optreden van de overheid als "de tactiek van de verschroeide aarde", de Amerikaanse ambassadeur Peter Henry Barlerin in de hoofdstad Yaounde sprak onlangs over "doelbewuste moorden door het regeringsleger en het platbranden en plunderen van dorpen". Grove misdaden dus, waaraan overigens ook de separatisten zich schuldig maken.
Maar wat is er dan aan de hand in het eens zo stabiel geachte Kameroen, al 36 jaar geregeerd door president Paul Biya? Het probleem stamt uit de periode van de kolonisatie. De eerste kolonisator was Duitsland. Na de Eerste Wereldoorlog werd het land opgedeeld tussen Frankrijk en Engeland. Frankrijk bestuurde het leeuwendeel, Engeland het Noordwesten.
De Britten organiseerden een referendum waarbij de Engelstalige Kameroeners (20 procent van de bevolking) mochten kiezen tussen aansluiting bij buurland Nigeria of het Franstalige gedeelte. Ze kozen voor aansluiting bij Kameroen. Daarmee leek de kous af. Maar de bewoners van het Engelstalige gedeelte bleven zich anders voelen dan hun landgenoten die Frans spreken.
In 2016 kwam dat weer aan de oppervlakte. Rechters en advocaten in het Noordwesten klaagden dat nationale wetten in het Frans zijn geschreven. Leraren uitten gelijksoortige klachten. Dat gevoel van achterstelling stimuleerde grote delen van de bevolking deel te nemen aan stakingen en betogingen tegen de regering in Yaounde.
Droomstaat Ambazonia
Er kwam een keiharde reactie van president Biya. Hij noemde zijn Engelstalige opponenten "terroristen" en zijn leger schoot op betogers en arresteerde lukraak jongeren. Ook sloot de president het gebied hermetisch af en werd de stekker uit het internet getrokken.
Eisten de demonstranten aanvankelijk hervormingen en meer autonomie, nu klinkt luid de kreet voor afscheiding. Hun droomstaat heet Ambazonia. De compromisloze reactie van de overheid veroorzaakte meer geweld en wraak, een cyclus die Kameroen naar een burgeroorlog lijkt te leiden. 20.000 Engelstalige bewoners zijn al naar Nigeria gevlucht.
Kan grootschalig geweld nog worden voorkomen? Frankrijk en Engeland waren eerder in een competitie verwikkeld over invloed in Afrika en dat weerhoudt de landen er nu van om zich er al te veel mee te bemoeien.
Hetzelfde geldt voor Nigeria dat samenwerkt met Kameroen in de strijd tegen de terreurgroep Boko Haram. De VS uit kritiek, maar verder zal Washington niet gaan, want honderden Amerikaanse soldaten trainen het regeringsleger tegen Boko Haram.
Vakantie
President Paul Biya hoeft dus geen sancties te vrezen. Hij verblijft het overgrote deel van het jaar op vakantie in Zwitserland en komt straks in oktober even terug om zich voor de zoveelste maal te laten verkiezen.
De onveiligheid zal de Engelstalige Kameroeners vermoedelijk weerhouden om te stemmen, waarmee hun gevoel van achterstelling toeneemt, evenals de kans dat dit conflict verder uit de hand loopt.
