Het staat vast: Mars had wél organische moleculen
"Al die hypotheses, al die slagen om de arm, daar zijn we vanaf." Volgens astrobiologe Inge Loes ten Kate staat het vast: 3 miljard jaar geleden waren er organische moleculen en wellicht zelfs de bouwstenen van leven aanwezig op Mars. Collega's van haar publiceren hun onderzoek morgen in het wetenschappelijke tijdschrift Science.
De ontdekking maakt een eind aan een jarenlange wetenschappelijke discussie. Die begon in de jaren 70 toen de Vikinglanders juist géén organische moleculen in het Marszand vonden.
Voor de goede orde: organische moleculen zijn nog geen bewijs voor het bestaan van (vroeger) Martiaans leven. Hoewel het woord 'organisch' anders doet vermoeden, hoeven er geen levende organismen aan te pas te komen. Ze kunnen ook door andere chemische processen zijn ontstaan of door inslaande meteorieten en kometen op de planeet zijn terechtgekomen.
De gevonden organische bouwsteentjes, of eigenlijk stukjes daarvan, geven wel een antwoord op de vraag of zich miljarden jaren geleden op Mars leven heeft kúnnen ontwikkelen. "Of dat dan ook is gebeurd weten we niet", zegt Ten Kate. "Wel dat de omstandigheden er waren: er waren organische moleculen, er was zoet water en er was een dichtere atmosfeer dan nu."
Viking-landers in de jaren 70
Die gunstige omstandigheden waren er in ieder geval in de krater Gale, waar NASA's Marsrover Curiosity sinds 2012 rondrijdt. De robotwagen nam de afgelopen jaren met zijn boor verschillende steenmonsters, die in een ingebouwde oven werden verhit om de samenstelling te analyseren. In 2013 en 2015 werden al aanwijzingen gevonden voor het bestaan van organische moleculen, maar nog geen keihard bewijs.
Dat is er nu wel. De onderzoekers spreken van een doorbraak omdat de veertig jaar oude discussie over het bestaan van die moleculen nu eindelijk kan worden afgesloten.
De wetenschappers hebben ook een verklaring voor het feit dat de Vikinglanders de organische moleculen eind jaren 70 niet vonden. Ze denken dat de chloorbenzeenmoleculen die de Vikings wél aantroffen reactieproducten kunnen zijn geweest van organische moleculen met perchloraat, dat ook op Mars voorkomt.
Het bewijs voor organische moleculen is niet de enige doorbraak in het Marsonderzoek. In hetzelfde nummer van Science verschijnt morgen een publicatie over een andere studie naar het methaan in de atmosfeer. Methaan is een gas dat op aarde meestal ontstaat door biologische processen, maar voor het bestaan van het gas op Mars zijn ook alternatieve verklaringen aangedragen.
Curiosity heeft ook jarenlang het methaan in de superijle Marslucht gemeten en wetenschappers zagen dat de hoeveelheid per seizoen sterk wisselt: aan het einde van de Marszomer mat de rover veel meer methaan dan in de winter. De onderzoekers denken dat temperatuurverschillen die fluctuaties veroorzaken.
Mogelijk is er methaan opgeslagen onder het oppervlak, en wordt het daar vastgehouden door ijsachtige kristallen. Als de temperatuur omhoog gaat in de zomer komt het gas vrij.
Heilige graal
Daarmee is de vraag over de al dan niet biologische oorsprong van het methaangas niet beantwoord. Daarvoor is meer onderzoek nodig, onder andere door de Europese Trace Gas Orbiter die sinds kort in zijn definitieve baan om de planeet draait. De Marssatelliet speurt naar de bronnen van methaan en andere gassen op de planeet.
Daarnaast gaan de Europese ExoMars-rover en de Amerikaanse robotwagen Mars 2020 de komende jaren nog verder op zoek naar sporen van leven op en in de Marsgrond.
Hoe groot de kans is dat er ooit echt leven op Mars wordt ontdekt, is moeilijk te zeggen volgens Ten Kate. "Dat blijft de heilige graal. Maar door alle data te combineren krijgen we wel een steeds beter beeld van hoe Mars er miljarden jaren geleden uitzag, toen het leven op aarde ontstond. Als het toen op Mars niet is ontstaan, terwijl de omstandigheden bijna hetzelfde waren, is de vraag: waarom daar dan niet?"
