Familie Fortuyn bezorgd: 'Niemand controleert of Van der Graaf emigreert'

De familie van Pim Fortuyn heeft kritiek op het besluit van de rechter om de meldplicht van Volkert van der Graaf op te heffen. "Van der Graaf heeft gezegd dat hij wil emigreren, maar als hij uiteindelijk toch niet gaat, betekent dat feitelijk twee jaar strafkorting", zegt advocaat Richard van der Weide namens de familie van de vermoorde politicus.

Van der Graaf had nog twee jaar te gaan in het kader van zijn voorwaardelijke invrijheidstelling. "Maar daar is nu nog maar weinig van over. Zijn voorgenomen vertrek naar het buitenland, waarmee hij zijn verzoek tot het opheffen van zijn meldplicht motiveerde, is niet als voorwaarde gesteld. Er wordt dus niet gecontroleerd of hij ook daadwerkelijk gaat of niet." Dat maakt van Van der Graaf een gewoon vrij man, redeneert Van der Weide.

Ongewenst vreemdeling

Van der Graaf kwam in 2014 voorwaardelijk vrij, toen hij twee derde van zijn straf had uitgezeten. Van der Graaf zegt naar het buitenland te willen verhuizen, maar hij had nog een meldplicht waardoor hij zich eens in de zes weken moet melden bij de reclassering. Om dit te veranderen, had hij een kort geding tegen de Staat aangespannen en de rechter gaf hem gelijk. Van der Weide gaat contact opnemen met het Openbaar Ministerie om te kijken of hoger beroep mogelijk is.

Of Van der Graaf inderdaad van plan is om zich in het buitenland te vestigen, wil diens advocaat Willem Jebbink niet zeggen. Hij benadrukt dat Van der Graaf nog steeds niet volledig vrij is om te gaan en staan waar hij wil. "De voorwaardelijke invrijheidstelling houdt voor hem nog steeds in dat hij geen strafbare feiten mag plegen en er zijn nog twee bijzondere voorwaarden: een mediaverbod en een contactverbod met de nabestaanden van Fortuyn en zijn chauffeur Hans Smolders."

'Dat deugt niet'

Dat de rechter de meldplicht voor Van der Graaf heeft geschrapt, laat volgens Jebbink zien dat het systeem niet goed functioneert. "Deze en andere voorwaarden aan de invrijheidstelling werden opgelegd door het Openbaar Ministerie en dat deugt niet. Als je voorwaardelijk veroordeeld wordt door een rechter, dan is het de rechter die de voorwaarden stelt. Bij voorwaardelijke invrijheidstelling is het zo dat het OM dat doet. En daar zit dus totaal geen rechterlijke toetsing in."

Bij het opstellen van de voorwaarden laat het OM zich adviseren door de reclassering. "En in de meeste gevallen gaat diezelfde reclassering de veroordeelde dan ook weer begeleiden. Dus de reclassering adviseert over de voorwaarden en ziet zelf toe op de naleving ervan. De reclassering trekt zo zijn eigen cliënten binnen. Je kunt je afvragen of dat geen pervers systeem is."

Jebbink wijst erop dat dit nu de derde keer is dat het OM wordt teruggefloten over de voorwaarden in de zaak van Van der Graaf. "De rechter heeft eerder al de enkelband van de Van der Graaf en de verplichting aan hem om met een psycholoog te praten onrechtmatig verklaard. Dat vind ik zorgwekkend. Hoeveel andere veroordeelden zitten er onder vrijheidsbeperkingen, waarvan de rechter zou zeggen dat die eigenlijk niet nodig zijn?"

Niet elke veroordeelde maakt de stap naar de kortgedingrechter, zoals Van der Graaf wel deed. "Daar zitten risico's aan", zegt Jebbink. "Als je verliest, moet je de proceskosten van de tegenpartij betalen. Dat is al snel zo'n 1200 euro."

Oude wonden

Hans Smolders, de chauffeur van Fortuyn die in 2002 getuige was van de moord op het Mediapark in Hilversum, is teleurgesteld in de uitspraak. "Dit is een wereldvreemde uitspraak die slecht is voor het vertrouwen van mensen in de rechtsstaat. Miljoenen mensen volgen deze zaak en hebben er emoties bij. En dan wordt zo'n man in zijn gelijk gesteld."

Smolders denkt niet dat Van der Graaf naar het buitenland gaat. "Het zijn zijn bekende juridische spelletjes. Het is weer een overwinning voor hem. Nergens staat dat hij ook echt moet vertrekken."

"Elke keer dat hij weer in het nieuws komt met zo'n zaak, scheurt hij oude wonden open bij familie, vrienden en vele Nederlanders. De rechterlijke macht had dit gedrag van hem moeten corrigeren."