Versoepeling Amerikaanse bankwet 'ouderwetse coup van financiële sector'

• Mitchell van de Klundert

  redacteur Online

In de Verenigde Staten zijn ze de problemen alweer vergeten. President Trump ondertekende gisteren een wet die regels voor Amerikaanse banken versoepelt. Daarmee dreigen bijna tien jaar na de start van de wereldwijde financiële crisis van 2007 en 2008 de regels te verdwijnen die werden opgesteld om herhaling te voorkomen.

De bankwet werd destijds niet voor niets opgesteld. Moeten we nu vrezen voor een nieuwe crisis? Het antwoord is niet eenvoudig en afhankelijk van allerlei economische factoren.

Toch is de conclusie eigenlijk heel simpel, zegt Mathijs Bouman, economisch commentator bij Nieuwsuur: "Met minder regels heb je natuurlijk niet direct een crisis, maar de kans op een crisis wordt wel groter als je minder regels opstelt."

Zeepbel

Om de versoepeling van de regels te begrijpen, moeten we eerst even terug naar 2007, toen de zeepbel barstte. Gevoed door de handel met rommelhypotheken en andere financiële risico's gingen belangrijke Amerikaanse zakenbanken failliet of kwamen ze in zwaar weer. Het bracht het wereldwijde financiële systeem in gevaar.

In veel landen, waaronder in Nederland, moest uiteindelijk de overheid met miljarden euro's bijspringen om noodlijdende banken te redden. Volgens veel economen was de kredietcrisis de ergste financiële crisis sinds de jaren 30.

Banken konden te lang ongestoord hun gang gaan, was de reactie achteraf. Bouman: "De bankensector kun je niet aan de markt overlaten. Daar hoort strenge regulering bij. Grote banken zijn nu eenmaal belangrijk, want ze opereren wereldwijd en hebben veel kennis. Maar er is ook een nadeel: ze zijn te groot. Als we grote banken willen, moeten we ze anders behandelen."

De oplossing ligt in regelgeving. Het werd door de bankiers meer gevreesd dan alle boetes, aanklachten en tal van kritische boeken, films en documentaires tezamen. In 2010 nam het Amerikaanse Congres de zogenoemde Dodd-Frank-wet aan, die onder meer banken verplichtte om voortaan stresstesten te ondergaan.

Ook moesten ze meer geld als buffer in kas houden om uit te keren bij problemen, kwamen er meer regels tegen speculeren en werden financiële producten strenger gecontroleerd.

President Obama zei destijds over de wet: "Ons financiële systeem werkt alleen als er duidelijke regels en garanties zijn die misbruik voorkomen, die excessen voorkomen en ervoor zorgen dat het winstgevender is om de regels te volgen dan ze te ontwijken. Dat is waar deze wetten op zijn gericht - niet meer en niet minder."

Door veel van het bovenstaande zette Trump gisteren een streep. De aanpassing van de wet was een verkiezingsbelofte en lang gekoesterde wens van de Republikeinen. Niet alles van de Dodd-Frank-wet wordt teruggedraaid (al moeten er later meer wijzigingen volgen).

Een van de belangrijkste wijzigingen is dat de stresstest voortaan alleen nog geldt voor minder dan tien van de grootste Amerikaanse banken. Voor zo'n twintig kleinere banken geldt de test niet meer. Ze zijn niet langer te groot om niet te mogen omvallen, oftewel: too big to fail.

"Principieel verkeerd", noemt Bouman die stap. "Ook Lehman Brothers (Amerikaanse bank waarmee de crisis startte) was geen grote bank. Die viel toch om en dat had grote gevolgen. Omvang zegt niet alles over risico's. Je moet kijken naar welke rol ze spelen in het systeem."

Toch is het doel van de nieuwe wet nu juist een verbetering van de positie van de kleine Amerikaanse banken. "De wet die ik vandaag onderteken, draait de regulering terug die kleine banken verplettert", zei Trump bij het ondertekenen.

Bouman: "De originele regels waren misschien wat overdreven en het is goed dat ernaar gekeken wordt, maar wat Trump nu doet, is de regels die op de crisis volgden, terugdraaien. Eerder werd ook al een toezichthouder voor financiële producten voor consumenten tandenloos gemaakt."

Coup van de financiële sector

De deregulering is niet alleen een Republikeinse actie, ook verschillende Democratische Congresleden stemden voor de wet. In de Financial Times wordt daarbij gewezen op de donaties die verschillende middelgrote banken de laatste tijd hebben gedaan aan de verkiezingscampagnes van de Democraten. Signature Bank gaf bijvoorbeeld 112.000 dollar aan twee senatoren in de banken-commissie.

Zelfs Barney Frank, een van de twee opstellers en naamgevers van de Dodd-Frank-wet, had zich uitgesproken vóór de versoepeling van de wet. Hij ontkent dat dit te maken heeft met de miljoen dollar die hij heeft ontvangen van zijn nieuwe werkgever: Signature Bank.

Bouman: "Dit is allemaal ingegeven door banken. In die zin zien we hier eigenlijk toch een ouderwetse coup van de financiële sector op de politiek. In de EU zijn we beter opgewassen tegen de lobby van de banken."

Strenger in Europa

Toevallig zijn vandaag in Europa juist nieuwe, strengere, bankregels aangenomen. Banken moeten voortaan 3 procent van hun vermogen als buffer aanhouden, systeembanken (zoals ING) 3,5 procent. Dat geld moeten ze dus beschikbaar houden om bij problemen uit te keren. Voor Nederland betekenen de nieuwe regels overigens een versoepeling: hier gold een verplichte buffer van 4 procent.

De situaties in beide delen van de wereld kunnen niet zomaar worden vergeleken. Daar verschillen de banken te veel voor, zegt Bouman. Wel moeten we oppassen, zegt hij: "Amerikaanse banken kunnen door minder regels straks misschien weer een concurrentievoordeel hebben en dat is voor ons slecht nieuws."

Ook zonder de strenge Amerikaanse regels voor banken hoeven we dus niet direct te vrezen voor een nieuwe financiële crisis, want ook als er genoeg regels zijn, kan een crisis uitbreken, zegt Bouman. "Maar nu gaan we naar een wereld waar als iets niet nodig lijkt, we het ook niet doen."

En of dat verstandig is, is de vraag.