Hoe schat je de waarde van illegale economie?
De Nederlandse economie is een procent groter dan gedacht. Onder meer omdat er meer geld omgaat in de wietteelt dan eerder werd aangenomen. Dat meldt het CBS. Hoe schat het statistiekbureau de omvang van een sector die het liefst zo weinig mogelijk prijsgeeft?
Voor een statisticus is de illegaliteit een buitengewoon gebied dat in ongeveer alles afwijkt van de gebruikelijke onderzoeksterreinen. "Als het gaat om bijvoorbeeld de totale hypotheekschuld in Nederland krijgen we zeer gedetailleerde gegevens van de Belastingdienst", zegt Peter Hein van Mulligen van het CBS. "Bij illegale activiteiten als wietteelt of prostitutie kunnen we niet terugvallen op vertrouwde bronnen als bedrijvenregisters of onderzoeksmethodes als enquêtes. En mensen even langs sturen is ook geen goed idee."
Grote klapper
Om de waarde vast te stellen van wat zich in het duister afspeelt kijkt het CBS naar onderzoek van de politie. Die kent de waarde van wat er bij een bepaalde criminele activiteit wordt verdiend en maakt een schatting van de pakkans. Wordt er in een jaar bijvoorbeeld 200 miljoen euro verdiend in de cocaïnehandel en de pakkans is een op vier, dan is de geschatte opbrengst vier keer 200 miljoen is 800 miljoen euro.
"De politie hanteert een ruime bandbreedte," zegt Van Mulligen. "Wij moeten één cijfer leveren. Daar zit natuurlijk heel veel ruis in. Er kan een grote klapper bijzitten die min of meer een toevalstreffer is."
Bekijk hieronder de geschatte opbrengsten uitgesplitst per sector:
Opbrengsten illegale activiteiten in 2015 (bron: CBS)
| activiteit | opbrengst in euro's | ||
| productie, handel en verkoop van cannabis | 2,9 miljard | ||
| productie, handel en verkoop van heroïne en cocaïne | 460 miljoen | ||
| productie, handel en verkoop van xtc | 160 miljoen | ||
| illegale prostitutie | 393 miljoen | ||
| illegale uitzendbureaus | 300 miljoen | ||
| illegaal gokken | 137 miljoen | ||
| heling | 336 miljoen | ||
| handel en verkoop van illegaal gekopiëerde media en software | 47 miljoen | ||
| handel en verkoop van gesmokkelde sigaretten | 104 miljoen | ||
| totaal | 4,8 miljard euro |
De omvang van de illegale economie telt op bij het Bruto Nationaal Inkomen. Dat BNI is bepalend voor de afdracht van Nederland aan de EU. Met een verdeelsleutel wordt vastgesteld hoeveel Nederland doorschuift naar Brussel.
Als het Nederlands BNI door een sterke toename van illegale activiteiten veel sterker stijgt dan dat van andere EU-landen, zou de Nederlandse EU-afdracht ook omhoog kunnen gaan. Ook activiteiten in de 'schaduweconomie', zoals zwartwerken, tellen zo op bij het BNI. In Nederland zijn die ruim 3,6 miljard euro waard.
Opbrengsten informele economie (bron: CBS)
| activiteit | opbrengst in euro's |
| onderhoud woningen | 742 miljoen |
| werksters | 1,26 miljard |
| auto-reparatie | 157 miljoen |
| kappers | 409 miljoen |
| rest | 1,08 miljard |
| totaal | 3,65 miljard |
Voor het maken van een schatting van de omvang van illegale en informele economie bestaan geen internationale standaarden. De opdracht van Eurostat (het Europees bureau voor de statistiek) luidt: maak een schatting.
Van Mulligen: "Eigenlijk zeggen ze: doe iets. Wat je dan doet is daar ondergeschikt aan. Je moet je keuzes en methoden natuurlijk wel kunnen verantwoorden. Ieder land doet dat op z'n eigen manier en er valt niet zo op te controleren of het wel goed is. Dat is inherent aan het onderwerp."
Volgens Van Mulligen probeert Eurostat wel de methoden zoveel mogelijk te harmoniseren. "Maar dat zal nog wel even duren voordat het zo ver is."