'Wel of geen Iran-deal, zaken doen met het land is toch al lastig'

De verwachtingen zijn hooggespannen in 2015: westerse landen sluiten met Iran een deal over het nucleaire programma van het land, en daarmee ook over het opheffen van economische sancties. Door het akkoord kan de Nederlandse export misschien wel verdubbelen, hopen bedrijven.

Vanavond wordt duidelijk of de Amerikaanse president Donald Trump nu alweer uit het akkoord stapt. En dan kunnen de sancties die waren verdwenen opeens weer terug zijn. Maar voor sommige Nederlandse bedrijven zal dat weinig verschil maken.

Export flink gegroeid

Nadat de economische sancties voor Iran drie jaar geleden werden opgeschort, kregen Nederlandse bedrijven steeds meer belangstelling voor handel met het land. "Bedrijven zagen kansen", zegt Angélique Heijl, secretaris internationaal beleid van belangenorganisatie VNO-NCW. "Iran heeft een markt van 80 miljoen mensen, een hoogopgeleide bevolking en een achterstand in te halen."

Met name voor tuinbouwbedrijven, de olie- en gasindustrie en de watersector zijn er kansen. Grote bedrijven die bijvoorbeeld motoren, landbouwmachines of aardolieproducten uitvoeren weten afgelopen jaren te profiteren van het akkoord. Zo doen bedrijven als Unilever en Shell zaken in Iran. De export is afgelopen jaar zelfs gegroeid tot meer dan een miljard euro aan goederen, schat het CBS. Bijna 600 miljoen voerden we in.

Maar voor veel middelgrote en kleinere bedrijven blijft zaken doen in Iran in de praktijk lastig. Een deel van de handelsbelemmeringen was tijdens de nucleaire deal weliswaar opgeschort. Andere internationale sancties bleven gewoon gelden, en gelden nog steeds.

"Het komt erop neer dat je bepaalde goederen niet mag leveren", zegt Bert Bruning, topman bij verzekeraar Atradius. Bijvoorbeeld middelen die je (ook) voor militaire doelen kunt gebruiken. "En je mag geen zaken doen met bepaalde personen, zoals leden van de Revolutionaire Garde."

Bruning weet precies welke risico's westerse bedrijven lopen die zaken doen in Iran. Wie exporteert naar het buitenland kan zich bij Atradius namelijk verzekeren voor de handelsrisico's. In het geval van Iran is er bijvoorbeeld het risico dat een afnemer niet betaalt, omdat het betalingsverkeer door sancties is platgelegd. Of het risico op een boete, door het schenden van een van de sanctieregels.

Ook de VS heeft op dit moment al strenge sancties tegen Iran lopen, ondanks het akkoord van 2015. Die vormen nu al een flinke belemmering voor betalingen van en naar Iran. En dus een belemmering voor de handel, want zonder zulke internationale betalingen is handel hoe dan ook niet mogelijk.

"Banken zijn erg huiverig om transacties te doen", zegt Bruning. Als de transactie op een of andere manier te maken heeft met handel die door de sancties van de VS verboden is, kan de VS het voor banken moeilijk maken om nog aan dollars te komen. En die dollars zijn voor veel banken die internationaal opereren onmisbaar. Bruning: "Het belang van die dollar funding is voor banken vaak veel groter dan het belang van de handelstransacties in Iran." Daarom branden veel banken hun handen daar liever niet aan.

Dat merkt ook Angélique Heijl van VNO-NCW. "Het was afgelopen jaren nog steeds ingewikkeld om zaken te doen met Iran, onder andere omdat het problematisch kon zijn om een bank te vinden die projecten kon financieren."

Het is voor veel bedrijven dus nu al ingewikkeld om zaken te doen met Iran, is haar conclusie. "En als Trump het akkoord vanavond opzegt, zal de relatie zeer waarschijnlijk nog lastiger worden."

Wat betekent dat voor de andere landen die erbij betrokken zijn? En wat willen zij van Iran? Onze correspondenten leggen het uit: