Prostitutie onder vluchtelingen in Uganda: seks om te overleven

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

De avond valt in een achterbuurt van de Ugandese hoofdstad Kampala. Een vrouw doet haar hoofddoek af. Uit een klein kastje naast haar bed neemt ze een strak geel T-shirt en een knalroze minirok. Ze maakt zichzelf klaar voor de nacht.

Achter honderden deuren in deze buurt doen andere vrouwen hetzelfde. Vannacht verkopen ze hun lijf, vaak voor maar tweeënhalf tot vijf euro per keer.

Veel van de vrouwen zijn gevlucht. Uganda wordt omringd door landen die in crisis zijn, of zijn geweest. Het land huisvest meer dan 1,4 miljoen vluchtelingen. In het nachtelijke Kampala vind je vrouwen uit de Democratische Republiek Congo, Burundi, Zuid-Sudan en Rwanda.

De Ugandese organisatie OGERA, die zich inzet voor genderrechten in Kampala, zegt dat steeds meer vluchtelingen, voornamelijk vrouwen, de prostitutie ingaan. Ze doen aan wat ze zelf 'overlevingsseks' noemen.

Een van die vrouwen is de 39-jarige Hadija. Ze vluchtte drie jaar geleden uit Burundi, nadat daar geweld uitbrak na de presidentsverkiezingen. Ze kwam samen met haar dochter van zestien jaar.

"Ik was getrouwd, maar mijn man is doodgeschoten toen we vluchtten", vertelt Hadija. "Thuis deed ik dit werk niet. En mijn dochter weet van niets. Maar ik zag geen andere manier om het hoofd boven water te houden."

Vluchtelingenkampen

Zoals veel van de prostituees in Kampala begon Hadija niet in de hoofdstad Kampala met het verkopen van haar lijf, maar in één van de vluchtelingenkampen. "Het leven was zwaar in het kamp, er was niet genoeg te eten", vertelt ze. Ze had seks met Ugandezen die in de buurt van het kamp woonden en met andere vluchtelingen. "Mijn klanten gaven me soms geld, en soms maïsmeel of suiker."

Ook de Congolese Mwanza ruilde haar lichaam tegen voedsel in een Ugandees vluchtelingenkamp. Ze vluchtte in 2013 uit het oosten van de Democratische Republiek voor aanvallen van rebellen. In haar geval ging het om seks met een hulpverlener, iemand die haar had moeten helpen.

Hieronder vertelt ze wat haar overkwam.

"Ik werd voorgesteld aan iemand die verantwoordelijk was voor de voedseldistributie", vertelt Mwanza. "Hij zei tegen me dat als ik eten wilde, ik de nacht met hem door moest brengen en seks met hem moest hebben. Ik ontvluchtte mijn land vanwege geweld en werd hier misbruikt door een man die me zou moeten helpen."

Later zag ze dat hij instapte in een auto waarop het logo van de UNHCR stond, de VN-vluchtelingenorganisatie. Het beloofde voedsel kreeg ze nooit. "Ik heb het niet gedaan omdat het mijn keuze was, maar omdat ik in nood was. Het voelt als verkrachting. Eigenlijk als meer dan verkrachting, want ik was zo verdrietig en dacht hulp te krijgen van hem."

Mwanza's getuigenis valt moeilijk te verifiëren. Maar Denis Bakomeza, die uitgebreid onderzoek deed naar seks als ruilmiddel in de Ugandese kampen, bevestigt dat veel vrouwen dit soort verhalen hebben.

"Ik heb van sommige prostituees inderdaad gehoord dat ze relaties hebben gehad met kamppersoneel. Terwijl iedere hulpverlener, of hij nou in dienst is van de overheid, de Verenigde Naties of een lokale hulporganisatie, de regel moet naleven nooit seks te hebben in een vluchtelingenkamp."