'Zo makkelijk begin je een zorgbedrijf (en dat leidt tot fraude)'

• Tomas Riemens

  redacteur Online

Geen diploma's of een Verklaring van Gedrag (VOG), alleen een inschrijving bij de Kamer van Koophandel. Meer is er op dit moment niet voor nodig om een professioneel zorgbedrijf te beginnen, vervolgens cliënten met een psychiatrische achtergrond of lichte verstandelijke beperking te werven en pgb-gelden te innen.

Gisteren werd een vrouw van 45 uit Appingedam veroordeeld voor het verduisteren van bijna 90.000 euro. Met haar bureau PGB Zorg beheerde ze persoonsgebonden budgetten (pgb's) van cliënten. Het geld van haar klanten gebruikte ze om haar eigen rekeningen te betalen. "Ik dichtte het ene gat met het andere", gaf ze toe bij een eerdere zitting.

De vrouw kreeg twee keer de maximale taakstraf en een voorwaardelijke celstraf van een jaar. Daarnaast moet ze een deel van het geld aan haar klanten terugbetalen.

Hogere eisen voor starters

Vanwege dit soort zaken willen Zorgverzekeraars Nederland (ZN), de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en belangenvereniging Per Saldo strengere voorwaarden voor starters in de zorg. Door het gebrek aan controle en hoge bedragen die in de zorg omgaan, is de sector aantrekkelijk voor fraudeurs. In 2016 werd gefraudeerd met zo'n 13,5 miljoen aan pgb-gelden.

Daarom is het van belang dat er hogere eisen worden gesteld bij de poort, zeggen de betrokken partijen. Zij zijn nu zelf bezig met maatregelen tegen malafide zorgaanbieders, maar zouden graag zien dat het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) meer actie onderneemt.

Op dit moment is het voor fraudeurs lucratief om een professioneel zorgbedrijf te beginnen en ligt misbruik van persoonsgebonden budgetten (pgb's) op de loer. Met zo'n budget van vaak duizenden euro's per jaar moeten patiënten zelf hun zorg inkopen.

Dat gaat in veel gevallen goed. Maar een deel van het geld belandt nog te gemakkelijk in de zakken van fraudeurs, constateerde ook de Nederlandse Zorgautoriteit in oktober vorig jaar.

"Je ziet dat mensen erg creatief worden", zegt een woordvoerder van ZN. Volgens de branchevereniging wordt in principe wel getoetst op de bedrijfsvoering en financiële administratie, maar niet op een strafblad of een verleden met schulden of faillissementen. "Voor een horecazaak gelden allerlei strenge eisen, maar voor een zorgbedrijf is dit niet zo strak geregeld", zegt ook de VNG.

Van de ruim 23.000 zorgbedrijven die tussen januari 2016 en september 2017 zijn opgericht, ging de Inspectie alleen bij 571 instellingen op bezoek. Om de controle aan te scherpen, diende minister Schippers vorig jaar een wetsvoorstel in met een meldplicht voor beginnende zorgbedrijfjes. Dat voorstel is echter nog onder behandeling bij de Tweede Kamer. Er geldt wel een vrijwillige meldplicht, maar nog niet eens een derde van de nieuwe zorgaanbieders reageerde op het verzoek een vragenlijst in te vullen.

Misstanden met pgb's

Daar komt bij dat mensen met een pgb niet altijd in staat zijn malafide zorgaanbieders te herkennen, stelt Per Saldo, de belangenvereniging voor pgb-houders. Zij zijn hierdoor vaak een gemakkelijke prooi voor fraudeurs.

Die lijken in eerste instantie betrouwbaar en leggen gedegen behandelplannen voor, maar leveren vervolgens minder of kwalitatief slechtere zorg dan afgesproken. Bij veel gevallen van fraude zijn de bedrijven budgetbeheerder en zorgverlener ineen, waardoor er weinig transparantie is.

Vorig jaar werd dit soort misstanden onder meer vastgesteld bij een zorginstelling uit Ermelo. De instelling Zorg en Ondersteuning behandelde zo'n 70 jongeren met een lichte verstandelijke beperking of psychiatrische achtergrond. Cliënten werd gevraagd hun klachten aan te dikken en zij kregen minder zorg dan werd gedeclareerd. In totaal werd op die manier ruim een miljoen euro aan zorggelden verkeerd besteed.

Ook fraudezaken met zorgbedrijfjes Friesland, Limburg, Noord-Holland, Noord-Brabant en dus Groningen haalden vorig jaar het nieuws. En dat is nog maar het topje van de ijsberg, zeggen de betrokken organisaties.

Door de fraudegevoeligheid komt het pgb-systeem te vaak negatief in het nieuws, zegt een woordvoerder van Per Saldo. "Daardoor besluiten sommige gemeenten nu om dan maar helemaal geen pgb's meer toe te kennen, maar dat is ook geen oplossing." Veel zorgbehoevenden kunnen niet zonder het persoonsgebonden budget. Volgens de belangenvereniging moet meer gedaan worden om te voorkomen dat zij slachtoffer worden van uitbuiting door malafide zorgbedrijfjes.